Muzeum Papiernictwa. Jedyna taka papiernia, wystawa i warsztaty!

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju to jedna z dolnośląskich perełek i jednocześnie jedna z pozycji obowiązkowych do odwiedzenia, podczas poznawania ziemi kłodzkiej. Sam budynek dusznickiego młyna papierniczego to wyjątkowo cenny i unikatowy zabytek, w którym znajduje się jedyne w swoim rodzaju muzeum, poświęcone historii papieru i sposobom jego wytwarzania na przestrzeni wieków, jak również nadal funkcjonująca rzemieślnicza czerpalnia papieru. W jej wnętrzach nie tylko od ponad 400 lat wytwarza się tradycyjnymi metodami papier, ale także prowadzi warsztaty, podczas których każdy z nas może samemu stworzyć kilka arkuszy. To wyjątkowe miejsce będzie niepowtarzalną atrakcją dla całej rodziny, o czym przekonajcie się sami z poniższego wpisu!

Muzeum Papiernictwa – podstawowe informacje

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju to przede wszystkim wyjątkowa placówka muzealna, o niepowtarzalnej ekspozycji poświęconej historii papieru i metodom jego wytwarzania, ale również miejsce prowadzenia badań naukowych, warsztatów i organizowanych wydarzeń tematycznych. To również ostatnia w kraju czynna czerpalnia papieru, wytwarzanego rzemieślniczymi metodami, niemal dokładnie tak samo, jak przed wiekami.

Największą sławę dusznicki młyn papierniczy zawdzięcza oczywiście muzeum, do którego przybywają turyści z całego kraju. Największą atrakcją muzeum są prowadzone w jego pomieszczeniach warsztaty czerpania papieru, w których udział może wziąć dosłownie każdy. O tym wszystkim przeczytacie w dalszej części wpisu, a tymczasem kilka słów o historii wyjątkowego budynku młyna papierniczego, w którym mieści się obecnie Muzeum Papiernictwa.

Historia młynu papierniczego w Dusznikach-Zdroju

Dusznicki młyn papierniczy jest bezcennym zabytkiem drewnianego budownictwa przedprzemysłowego. Historia obiektu sięga połowy XVI wieku, kiedy to powstała w Dusznikach pierwsza papiernia. Przyjmuje się, że pierwszy młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju powstał przed 1562 rokiem. Zniszczyła go jednak w dużym stopniu powódź w pierwszych latach XVII wieku i konieczna była jego odbudowa. To właśnie wtedy powstał trzykondygnacyjny, częściowo murowany główny budynek papierni. W XVII wieku dusznicka wytwórnia stała się jedną z najbardziej cenionych papierni na Dolnym Śląsku, a na wytworzonym w niej papierze pisali m. in. królowie Polski, Czech czy Prus, a także artyści z wielu krajów. Dusznickie arkusze wykorzystywane były także w licznych urzędach, kancelariach i drukarniach. Złote czasy dusznickiego młyna przynosiły jego właścicielom pokaźne dochody, które pozwalały na inwestowanie w papiernię, przeobrażając ją w jeden z najciekawszych i najpiękniejszych obiektów produkcyjnych w Europie. Na początku XVIII wieku nowi właściciele dusznickiej papierni – rodzina Hellerów z czeskiego Frydlandu – zmodernizowali i unowocześnili młyn papierniczy oraz powiększyli go o nowy, w całości drewniany budynek suszarni, przylegający do starszego budynku młyna papierniczego. Mimo to złoty okres dusznickiej papierni dobiegał końca z upływem kolejnych lat XIX wieku, kiedy to rozwój maszynowej produkcji papieru wypierał dawne metody rzemieślnicze. Na początku kolejnego stulecia, w 1905 roku, do młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju sprowadzono maszynę papierniczą do produkcji tektury, która poprawiła sytuację, ale jedynie na krótko. Ostatecznie w dusznickiej papierni całkowicie zrezygnowano z produkcji papieru w dwudziestoleciu międzywojennym. Ostatni właściciel młyna – Carl Wiehr – w 1939 roku przekazał zabytkowy budynek miastu, licząc że uda się przekształcić go w muzeum.

Po II wojnie światowej długo szukano koncepcji zagospodarowania unikatowego budynku młyna papierniczego, a w latach 60. ubiegłego stulecia podjęto się przeprowadzenia niezbędnych prac remontowych i aranżacyjnych, umożliwiających otwarcie placówki muzealnej. Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju oficjalnie otwarto 26 lipca 1968 roku, a kilka lat później wznowiono produkcję papieru czerpanego, wytwarzanego tradycyjnymi ręcznymi metodami.

W nocy z 22 na 23 lipca 1998 roku gwałtowna powódź dokonała ogromnych zniszczeń na najniższych kondygnacjach papierni oraz w jej otoczeniu. Szczególnie ucierpiała czerpalnia, drukarnia z zecernią (nieodtworzone), pomieszczenia techniczne, dziedziniec oraz drewniana suszarnia, która miała częściowo wyrwane fundamenty, powodujące deformację całej konstrukcji. Woda sięgała poziomu nawet 3 metrów od posadzki najniższej kondygnacji i do dzisiaj jest oznaczona na planszach informacyjnych w pomieszczeniu czerpalni. Prace remontowe ruszyły niemal od razu i trwały blisko 6 lat. Produkcję papieru czerpanego wznowiono częściowo kilka miesięcy po powodzi, jeszcze w 1998 roku.

Obecnie w zabytkowym budynku młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju mieści się nieprzerwanie od ponad 50 lat Muzeum Papiernictwa. Ze względu na swoją unikatowość, w 2011 roku obiekt został umieszczony na elitarnej liście polskich Pomników Historii, a dodatkowo w 2019 roku dusznicka papiernia została zgłoszona przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako polski kandydat do wpisu ma listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

Lokalizacja Muzeum Papiernictwa w Dusznikach- Zdroju

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju znajduje się tuż nad brzegiem Bystrzycy Dusznickiej, w północno-wschodniej części miasta.

Młyn papierniczy, w którym mieści się muzeum, położony jest w pobliżu starówki i miejscowego rynku, od którego oddalony jest o ok. 400 metrów. Nieco dalej znajduje się część uzdrowiskowa Dusznik-Zdroju (ok. 1,5 km na południe).

Komunikacja, dojazd i parking

Przez Duszniki-Zdrój przebiega droga krajowa nr 8, będąca jedną z najważniejszych tras w regionie, która umożliwia komfortowe dotarcie do muzeum własnym samochodem. Droga nr 8 biegnie aż do stolicy Dolnego Śląska – Wrocławia, gdzie przemienia się w drogę ekspresową S8 i autostradę A8, które krzyżują się kilkoma innymi trasami o znaczeniu krajowym i międzynarodowym.

Dodatkowo Duszniki-Zdrój znajdują się również na trasie linii kolejowej nr 309 (Kłodzko – Kudowa-Zdrój). Na stacji Duszniki-Zdrój zatrzymuję się pociągi m. in. Kolei Dolnośląskich oraz PKP Intercity, które docierają do miasta m. in. z Kłodzka, Wałbrzycha czy Wrocławia. Komunikację zbiorową uzupełniają połączenia autobusowe, realizowane głównie przez PKS w Kłodzku, Flixbus i przewoźników prywatnych.

Parking

Przyjeżdżając własnym samochodem do Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdrój możecie skorzystać z przygotowanych miejsc parkingowych. Nie ma ich jednak wiele, dlatego warto mieć przygotowany zapas czasu na znalezienie parkingu oraz mieć na oku kilka lokalizacji. Najwięcej miejsc parkingowych znajdziecie na bezpłatnym parkingu znajdującym się w ciągu ulicy Kłodzkiej (DK8) oraz na parkingu Park & Ride (wjazd z ul. Sudeckiej naprzeciwko sklepu Lewiatan). Dodatkowe miejsca parkingowe znajdują się w Rynku i jego okolicy (m. in. przy ul. Krótkiej i Krakowskiej) oraz przy ul. Sprzymierzonych.

Szlaki turystyczne

Jeżeli ciekawi Was, co oznaczają kolory szlaków i dlaczego czarny szlak wcale nie jest najtrudniejszy, koniecznie przeczytajcie mój wpis: Szlaki turystyczne. Kolory, oznaczenia i najważniejsze trasy

Muzeum Papiernictwa – cennik, bilety i zwiedzanie

Wejście do Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju jest możliwe po wcześniejszym zakupie biletów wstępu. W sprzedaży dostępne są zarówno bilety normalne i ulgowe, jak również bilety łączone (rodzinne), a ich koszt kształtuje się na średnim poziomie (w 2023 roku cena normalnego biletu wynosiła 28 zł). W zależności od okresu, jeden dzień w tygodniu jest dniem bezpłatnego zwiedzania ekspozycji stałej – szczegóły znajdziecie na stronie internetowej Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju.

Muzeum Papiernictwa zwiedzamy z pomocą audioprzewodnika, pokonując kolejne części ekspozycji wzdłuż dwóch przygotowanych tras zwiedzania. Poza trasą, na której korzystamy z audioprzewodnika, podczas zwiedzania muzeum możemy odwiedzić również okazałe sale z zabytkowymi polichromiami, wystawy stałe i czasowe, a także czerpalnię papieru i dziedziniec muzeum.

Czas zwiedzania muzealnych ekspozycji to około 50-70 minut, a osoby zainteresowane warsztatami czerpania papieru (gorąco polecamy) powinny zarezerwować ok. 40-60 dodatkowych minut. Poruszanie się po muzeum ułatwiają również elementy informacyjne: pulpity, tablice czy kierunkowskazy.

Odkryjcie historię papieru w Muzeum Papiernictwa

Moja droga do Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju była dłuższa niż pierwotnie planowałem. Podczas mojego wyjazdu na ziemię kłodzką w 2022 roku po prostu zabrakło mi czasu aby odwiedzić to wyjątkowe miejsce, czego bardzo pożałowałem, kiedy już w końcu do niego dotarłem rok później… Wydawać by się mogło, że brzmiąca mało atrakcyjnie nazwa „Muzeum Papiernictwa” będzie tylko kolejnym z wielu muzeów na mapie naszego kraju, jednak rzeczywistość okazała się zupełnie inna!

Kto by pomyślał, że bardzo powszechny obecnie i używany codziennie produkt, jakim jest papier, skrywa w sobie tak ciekawą historię oraz wiele ciekawostek. Nie znajdziecie lepszego miejsca w Polsce, by poznać jego dzieje, przedstawione w ciekawy sposób, a także by przeżyć unikalną przygodę, samemu robiąc kilka arkuszy papieru czerpanego. A to wszystko w murach wyjątkowego, historycznego budynku, którego uroku i niesamowitego charakteru trudno Wam będzie nie dostrzec, gdyż czuć go na każdym kroku!

Ekspozycja stała

Zwiedzanie muzealnej ekspozycji rozpoczynamy od wystaw stałych, które w pierwszej kolejności przybliżają historię powstania papieru oraz sposoby jego wytwarzania na przestrzeni wieków, zarówno na świecie, jak i w Polsce. Wystawy stałe znajdują się na trzech poziomach muzeum i podzielone są tematycznie.

Z racji, że papier nieodłącznie związany jest z drukiem, na muzealnej ekspozycji prezentowane są również eksponaty i informacje poświęcone technologii i historii druku, która, w połączeniu z papierem, była jednym z najbardziej znaczących odkryć ludzkości. Kwintesencją tego połączenia jest historia pieniądza papierowego, która przybliżana jest na wystawie Polski pieniądz papierowy na najwyższym piętrze muzeum.

Możecie tam nie tylko poznać historię polskich banknotów, ale również na własne oczy przekonać się, jak bardzo zaawansowanym i złożonym wynalazkiem jest zwykły papierowy banknot. Dzięki ciekawie zaprojektowanej przestrzeni ekspozycyjnej tej sali będziecie mogli dosłownie prześwietlić dowolny banknot, odkrywając niemal wszystkie jego tajemnice i zabezpieczenia, jak mikrodruki, znaki wodne, czy nadruki widoczne tylko w konkretnym widmie światła widzialnego np. podczerwieni.

Jednak na szczególną uwagę zasługują prawdopodobnie najcenniejsze pomieszczenia młyna papierniczego w Dusznikach-Zdroju – niezwykle efektowne i okazale się prezentujące komnaty dusznickich papierników – Sala pod kopułą oraz Sala Józefa. Wchodząc do nich będziecie mogli zobaczyć zachowane zabytkowe polichromie pochodzące nawet z początku XVII wieku. Przedstawiają one różne sceny rodzajowe, motywy roślinne czy wątki biblijne, a co ciekawe, odkryto je dopiero w 1969 roku!

Wystawy czasowe

Stałą część ekspozycji uzupełniają wystawy czasowe, które również poświęcone są wybranym zagadnieniom z historii papiernictwa, rękodzielnictwu czy sztuce.

Największą i robiącą największe wrażenie jest Galeria Sztuki Papieru, w której prezentowane są przeróżne artystyczne formy wyrazu, do powstania których wykorzystano właśnie papier. Ekspozycja w tej sali jest zmieniana średnio co pół roku, przez co ukazuje ona różnorodność prac artystycznych oraz twórczość wielu artystów z całego świata, stale próbując nadążyć za aktualnymi trendami, stylami i pomysłami twórców.

Oprócz Galerii Sztuki Papieru, w innych pomieszczeniach dusznickiego młyna papierniczego, gdzie prezentowane są wystawy czasowe, możecie zobaczyć m. in. prace plastyczne, wystawy tematyczne z historii papiernictwa, rzadko prezentowane eksponaty ze zbiorów muzeum czy ekspozycje historyczne, m. in. poświęcone samemu miastu, ziemi kłodzkiej czy historii Dolnego Śląska.

Pracowania papieru czerpanego

Jednak prawdziwym sercem tego wyjątkowego budynku, niezmiennie od setek lat, jest zlokalizowana na najniższej kondygnacji czerpalnia papieru. To w niej odbywają się warsztaty czerpania papieru, w których możecie wziąć udział (opowiem Wam o nich nieco dalej). Tu także swoją prace wykonują duszniccy zawodowi czerpalnicy.

W czerpalni będziecie mogli zobaczyć również urządzenia do przygotowania m. in. masy papierniczej, a także niewielką kolekcję papierów czerpanych i tablice informacyjne, opowiadające między innymi o tragicznej dla tego pomieszczenia powodzi z 1998 roku. Z pomieszczenia czerpalni prowadzi również wyjście na dalszą część ekspozycji, znajdującą się na zewnątrz, na dziedzińcu muzeum (nim na niego wyjdziecie należy zwrócić audioprzewodniki, inaczej przypomni Wam o tym sygnał dźwiękowy przy wyjściu).

Ekspozycja zewnętrza

Ostatnią częścią ekspozycji Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju jest wystawa zewnętrzna na dziedzińcu młyna. Znajdziecie na niej największe eksponaty, najczęściej są to dawne maszyny wykorzystywane do produkcji papieru lub ich najważniejsze elementy, m. in. holendry, kalandry, ścieraki czy gilotyny.

Oprócz nich na dziedzińcu znajdziecie również niewielką uprawę roślin, które mogą być wykorzystywane do produkcji papieru. Z dziedzińca możecie wejść również do muzealnego sklepu z pamiątkami, mieszczącego się we wiacie na południe od barokowego budynku młyna papierniczego. Na dziedzińcu znajdziecie również automaty z napojami oraz ławki i leżaki, na których będziecie mogli odpocząć.

Kilka ciekawostek o Muzeum Papiernictwa

Muzeum Papiernictwa to skarbnica fascynujących historii, zdobyczy techniki, ale również miejsce pełne ciekawostek! Oto kilka najciekawszych moim zdaniem:

• W dusznickim Muzeum Papiernictwa nadal wytwarza się tradycyjnymi, rzemieślniczymi metodami papier czerpany. Jego produkcją zajmuje się dwóch ostatnich w kraju zawodowych czerpalników, a ich wyroby trafiają czasem nawet w najdalsze zakątki świata.
• W Muzeum Papiernictwa wytwarza się różne rodzaje papieru, ale na pewno jednym z najbardziej szalonych i nietypowych projektów jest produkcja papieru słoniowego. Wytwarza się go z… kupy słoni! “Surowca” dostarczają słonie z wrocławskiego ZOO. Jest on płukany (aby pozbyć się nieprzyjemnego zapachu), suszony i dalej mieszany z celulozą lub makulaturą oraz formowany w arkusze.
• Z racji, że muzeum jest bezcennym zabytkiem drewnianego budownictwa epoki przedprzemysłowej, szczególnie narażonym na zniszczenie na skutek pożaru, w budynku młyna w 2016 roku zainstalowano nowoczesny system gaszenia mgłą wodną. Była to jedna z pierwszych tego typu realizacji w kraju, a złożoność systemu niech zaprezentują liczby: ponad 600 dysz zamontowanych na zewnątrz i blisko 700 dysz mgłowych zainstalowanych we wnętrzach obiektu, które wraz z systemem rur, pomp i zbiorników kosztowały około 2 milionów złotych!
• Aż do XIX wieku podstawowym surowcem do produkcji papieru w Europie były włókna pozyskiwane ze szmat. Podczas naszej wizyty mieliśmy okazję poznać ten wątek bliżej, ponieważ w przestrzeniach wystaw czasowych akurat trafiliśmy na ekspozycję temu poświęconą.
• Z racji, że od XIII wieku do produkcji papieru korzystano z napędu koła wodnego, papiernie nazywano młynami papierniczymi. W Europie na przestrzeni kilkuset lat powstało ich kilka tysięcy, ale do naszych czasów przetrwało zaledwie kilkadziesiąt (ok. 25 tego typu obiektów), w tym ten stojący na Bystrzycą Dusznicką.

Unikalne warsztaty czerpania papieru w Muzeum Papiernictwa

Najciekawszym, czego możecie doświadczyć odwiedzając Muzeum Papiernictwa, są bez wątpienia warsztaty czerpania papieru. Odbywają się one w pomieszczeniu czerpalni, znajdującej się na najniższej kondygnacji młyna papierniczego. To właśnie tam pod okiem prowadzących warsztaty będziecie mieli możliwość przygotowania kilku arkuszy własnego papieru czerpanego, które następnie możecie zabrać jako niepowtarzalną pamiątkę.

W ramach warsztatów poznacie proces czerpania papieru niemal od samego początku aż po koniec, choć z racji ograniczonego czasu będzie on nieco przyspieszony, za sprawą wykorzystania zdobyczy techniki, które w normalnym, rzemieślniczym procesie nie są używane. Dzięki tej „modyfikacji” proces produkcji papieru czerpanego nie trwa kilka dni, lecz zamyka się w ciągu niecałej godziny, bo tyle trwają muzealne warsztaty.

To ważne! Udział w warsztatach możliwy jest po zakupieniu dodatkowych biletów, a ilość miejsc na nie jest mocno ograniczona. Warto takie bilety kupić z wyprzedzeniem, korzystając z możliwości kupna biletów online na stronie internetowej Muzeum Papiernictwa.

Warsztaty czerpania papieru to atrakcja dla każdego, również dla najmłodszych! Zresztą Kotlina Kłodzka i Góry Stołowe to doskonały region na rodzinne wakacje, pełne przygód, atrakcji i wyjątkowej przyrody. Poznajcie najciekawsze miejsca regionu z moich wpisów na kierunkowo.pl:

• Szczeliniec Wielki z dzieckiem (parking, trasa, zdjęcia)
• Błędne Skały – skalny labirynt (mapa, zdjęcia, parking)
• Kudowa-Zdrój – atrakcje turystyczne wśród palm!
• Szlak Ginących Zawodów i mini ZOO w Kudowie-Zdrój

Jeszcze więcej miejsc i inspiracji odnajdziecie na mapie atrakcji turystycznych w Polsce, którą również znajdziecie na kierunkowo.pl oraz we wpisach oznaczonych tagiem #kotlina kłodzka.

Wpis powstał w ramach współpracy reklamowej z Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju. Dziękuje dyrekcji i pracownikom muzeum za możliwość odwiedzenia, przygotowania materiałów multimedialnych oraz poznania tego wyjątkowego miejsca.

Wykaz źródeł

• oficjalna strona internetowa Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju – www.muzeumpapiernictwa.pl, link, dostęp z dn. 06.08.2023,
• wpis Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju na stronie internetowej www.dolnyslask.travel, link, dostęp z dn. 06.08.2023,
• wpis MUZEUM PAPIERNICTWA W DUSZNIKACH-ZDROJU na stronie internetowej www.turystyczna13.pl, link, dostęp z dn. 06.08.2023,
• wpis Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju – zwiedzanie i warsztaty czerpania papieru na stronie www.lkedzierski.com, link, dostęp z dn. 06.08.2023,
• artykuł W Dusznikach-Zdroju robią papier z… kupy słoni z wrocławskiego zoo (SZCZEGÓŁY) w serwisie www.dolnoslaskie.naszemiasto.pl, link, dostęp z dn. 06.08.2023,
• wpis Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 06.08.2023,
• wpis Duszniki-Zdrój w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 06.08.2023,