Katedra pw. św. Mikołaja w Kaliszu

Katedra w Kaliszu, czyli kościół pw. św. Mikołaja stojący przy ulicy Kanonickiej to najstarszy i najważniejszy kościół w mieście, od 25 marca 1992 roku będący kościołem katedralnym, ustanowionej przez papieża Jana Pawła II diecezji kaliskiej.

Jego historia sięga XIII wieku, kiedy to Kalisz w 1233 roku został zdobyty przez księcia śląskiego Henryka Brodatego. Ulokował on nowy gród kaliski na dnie doliny Prosny w bardziej dogodnym miejscu, niż istniejący i tracący na znaczeniu gród na Zawodziu. Kościół powstał, jako jedna z pierwszych budowli miasta lokacyjnego a prace nad jego budową rozpoczęto w 1253 roku. Fundatorem kościoła był kaliski książę Bolesław Pobożny, który odzyskał miasto z rąk książąt śląskich. Budowa świątyni trwała 4 lata i zakończyła się jeszcze przed lokacją miasta na prawie średzkim przez księcia Bolesława Pobożnego (1268). Kościół pw. św. Mikołaja a dokładniej część jego dzisiejszego prezbiterium wzniesiono w północno-zachodnim kwartale lokacyjnego miasta. W 1358 roku król Kazimierz Wielki oddał kościół, sprowadzonym przez siebie do Kalisza z Męki pod Sieradzem kanonikom laterańskim, którzy pozostawali tu gospodarzami aż do początku XIX wieku. To właśnie oni w 1448 roku wznieśli przy kościele swój klasztor, będący aktualnie najstarszym murowanym budynkiem mieszkalnym w mieście. Obecnie mieści się w nim dom parafialny i plebania.

Na przestrzeni wieków kaliska świątynia przechodziła różne koleje losu. Kilkukrotnie nawiedziły ją pożary, najczęściej znacząco ją niszcząc. Za każdym razem udawało się ją odbudować a najbardziej znaczące restauracje miały miejsce w 1612 roku (pod kierownictwem Albina Fontany), w połowie XVIII wieku oraz w 1875 roku (regotyzacja wg projektu Franciszka Tournella). W pewnym momencie, na skutek największego pożaru w historii miasta (1792) świątynia była tak w złym stanie, że pruski zaborca planował ją nawet rozebrać. Kościół jednak ocalał, bo armia pruska po klęsce w bitwie pod Jeną musiała się wycofać i oddać miasto w ręce Rosjan, którzy oszczędzili świątynię. Dzięki temu zachowała się w jej murach część bogatego, głównie barokowego wyposażenia. Na szczególną uwagę zasługuje barokowy ołtarz główny z 1662 roku (częściowo odnowiony w XX wieku), zbudowany dla obrazu „Zdjęcie z krzyża” pędzla samego Rubensa, wybitnego flamandzkiego malarza epoki baroku. Obraz znajdował się w kościele aż do 1973 roku (od 1621), kiedy to najprawdopodobniej został skradziony, a ołtarz dla zatarcia śladów podpalony. Obecnie w ołtarzu znajduje się jego kopia autorstwa Bronisława Owczarka. Będąc we wnętrzu katedry w Kaliszu warto podnieść wzrok do góry i zobaczyć niesamowite, renesansowe sklepienia z dekoracją w typie kalisko-lubelskim. Całość uzupełniają barokowe ołtarze boczne, niezwykle okazała ambona, ponad 100-letnie witraże oraz tzw. kaplica Polska z patriotycznymi polichromiami Włodzimierza Tetmajera. Swój obecny wygląd zawdzięcia również usunięciu zewnętrznych tynków (1904-1905) a także gruntownym remontom w latach 50. i 90. XX-wieku.

Katedra w Kaliszu to miejsce, gdzie zapisana jest nie tylko historia miasta ale również jej mieszkańców. Zostali ochrzczeni w niej m. in. Adam Asnyk czy gen. Mieczysław Smorawiński a swój ślub wzięła w niej Maria Wasiłowska, znana wszystkim lepiej już jako Maria Konopnicka.