Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji

Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji to jeden z największych w Europie skansenów kolei wąskotorowej o rozstawie 600 mm. Zostało ono zaaranżowane jako węzeł kolejowy, zlokalizowany w sąsiedztwie budynku dawnego dworca kolejowego, obecnie będącego głównym budynkiem muzeum. Na muzealnych torach kolejowych prezentowane jest ok. 70 eksponatów: lokomotyw, parowozów i wagonów o rożnym przeznaczeniu a dodatkowo ekspozycje uzupełniają elementy infrastruktury kolejowej.

W latach 60. XX wieku, zdecydowano zamknąć wąskotorową linię kolejową, biegnącą po Ziemi Pałuckiej. Było to impulsem do utworzenia przez miłośników kolei wąskotorowej oraz ówczesnych władz powiatowych, pierwszego w Polsce skansenu wąskotorowych parowozów, wagonów i infrastruktury technicznej, skupiającej się na rozstawie 600 mm. Oficjalnie Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji utworzono w 1972 roku, które z biegiem czasu powiększało swoją kolekcję i urozmaicało ekspozycję. Obecnie można podziwiać w nim ok. 70 eksponatów, w tym 17 zabytkowych parowozów (najstarsze z XIX w.), 4 drezyny spalinowe oraz dziesiątki rożnego rodzaju wagonów: pasażerskich, towarowych, specjalnych itd. Do najcenniejszych skarbów należą np. parowóz HF Henschel & Sohn (prod. 1918 r.), parowóz firmy Orenstein & Koppel (prod. 1899 r.) czy lokomotywa z belgijskiej firmy Charles (prod. 1935 r., wyprodukowano ich tylko 10 szt.). Oprócz tego zobaczyć można również dwie lokomotywki spalinowe, pochodzące z lat 50-60 XX-wieku, które wyprodukowano w Poznańskich Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego (bliźniacze można zobaczyć na trasie poznańskiej Kolejki Parkowej Maltanka), dwie drezyny motorowe i dwie drezyny ręczne. Jeszcze bogatsza jest kolekcja wąskotorowych wagonów, wśród których są m. in. unikatowy wagonik pocztowy, wagony towarowe różnego rodzaju, „pługi odśnieżne”, cysterny, wagoniki „kolebki” do przewozu surowców w cegielniach oraz wagony osobowe, używane m. in. w dwudziestoleciu międzywojennym przez Żnińską Kolej Powiatową. Ekspozycję uzupełniają bogate elementy infrastruktury kolejowej, np.: budka dróżnika ze szlabanem, torowiska z rozjazdami, zwrotnice, obrotnica (z 1908 r.), semafory czy żuraw wodny. Ciekawie urządzono również cześć pomieszczeń dawnego dworca, w której urządzono stylową poczekalnię (stylizowaną na XIX w.), w której prezentowane są mniejsze eksponaty związane z koleją i pracą kolejarzy, dokumentujące ponad 100-letnią historię kolei na Pałukach. Szczególne miejsce na zewnętrznej wystawie zajmuje popiersie Leona Lichocińskiego – wieloletniego pracownika Żnińskiej Kolei Powiatowej a później legendarnego przewodnika po muzeum w Wenecji.

Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji znajduje się w pobliżu stacji turystycznej kolejki wąskotorowej (Żnińskiej Kolei Powiatowej), która kursuje na trasie Żnin – Wenecja – Biskupin – Gąsawa. Oprócz ekspozycji muzealnej, muzeum oferuje również usługi noclegowe (hostel) a także możliwość zakupu pamiątek w kolejowym sklepiku. Przygotowano również kolejowy plac zabaw dla dzieci, znajdujący się wśród muzealnych eksponatów.

Obecnie Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji jest oddziałem Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie.