“Pół litra” pił każdy z nas, ale niewielu wie jak owe “pół litra” powstaje. Muzeum Gorzelnictwa w Turwi, mieszczące się w ponad 100-letniej i nadal czynnej gorzelni, to najlepsze miejsce w kraju by się tego dowiedzieć! Poznajcie jej wnętrza oraz zgromadzone eksponaty oraz poznajcie człowieka, który stworzył to muzeum i jak mało kto o gorzelnictwie wie chyba wszystko!
Muzeum Gorzelnictwa w Turwi. Podstawowe informacje
Muzeum Gorzelnictwa w Turwi to prywatne muzeum, które mieści się w budynku gorzelni rolniczej, działającej nieprzerwanie od 1918 roku. Pomysłodawcą i twórcą muzeum jest Pan Grzegorz Konieczny – kierownik gorzelni, pracujący w niej od 1993 roku, który od 2004 roku zbiera dawne urządzenia gorzelnicze, eksponaty oraz dzieli się swoją wiedzą i pasją z gośćmi swojego unikatowego muzeum.
Historia gorzelnictwa w Turwi, sięga czasów znacznie bardziej odległych niż wspomniany 1918 rok, kiedy wybudowano obecną gorzelnię. Pierwsza gorzelnia, dzisiaj już nieistniejąca powstała w Turwi w pierwszej połowie XIX wieku, czyli za czasów, gdy jej właścicielami byli Chłapowscy. Znajdowała się ona przy pobliskim pałacu i była częścią potężnego i nowoczesnego majątku rolnego, w skład którego wchodziły również cukrownia, browar czy olejarnia.
Po tamtej gorzelni nie ma już śladu a jej miejsce zastąpiła właśnie gorzelnia przy dzisiejszej ulicy Szkolnej. To unikatowy budynek z wielu względów. Po pierwsze jest to jedna z około 35 nadal czynnych gorzelni rolniczych w Polsce, których jeszcze do niedawna, bo początku lat 90. XX wieku było w całym kraju ponad 400! Po drugie, to jedyna czynna gorzelnia, która udostępnia swoje wnętrza gościom z zewnątrz a po trzecie, tylko tutaj funkcjonuje tak bogate i ciekawe Muzeum Gorzelnictwa, które skupia się właśnie na gorzelnictwie rolniczym.
Muzeum Gorzelnictwa w Turwi – lokalizacja
Gorzelnia oraz muzeum gorzelnictwa znajduje się w niewielkiej miejscowości Turew, położonej w samym sercu Parku Krajobrazowego im. gen. D. Chłapowskiego w Wielkopolsce.
Muzeum Gorzelnictwa w Turwi położone jest na Ziemi Kościańskiej, około 35 kilometrów na południe od Poznania.
Komunikacja i dojazd do Muzeum Gorzelnictwa w Turwi
Turew skryty jest z dala od głównych linii komunikacyjnych, wśród pól i terenów rolniczych. Przez miejscowość przebiegają jedynie lokalne drogi, które prowadzą m. in. do drogi wojewódzkiej nr 308 (odcinek Kościan – Jerka). Około 16 kilometrów na zachód od Turwi przebiega droga ekspresowa S5 (odcinek Poznań – Wrocław), dzięki której najszybciej dotrzecie w okolice Muzeum Gorzelnictwa w Turwi.
Samochód możecie zaparkować pod gorzelnią, na poboczu drogi lub na pobliskim parkingu, przy wejściu do pałacowego parku.
Dojazd do Turwi innym sposobem niż własne auto, jest trudny. Przez miejscowość nie przebiega żadna linia kolejowa a dodatkowo nie znalazłem informacji by kursowała tutaj komunikacja autobusowa.
Bilety i zwiedzanie
Muzeum Gorzelnictwa w Turwi nie ma stałych godzin zwiedzania. Aby zobaczyć to niezwykłe miejsce skontaktujcie się telefonicznie z twórcą i gospodarzem muzeum – Panem Grzegorzem Koniecznym, z którym umówicie się na dogodny dla Was termin. Dane kontaktowe znajdzie na stronie internetowej Muzeum Gorzelnictwa.
Cena wejścia na teren muzeum to koszt kilkunastu złotych od osoby. Zwiedzanie trwa około 1,5 – 2 godzin, podczas którego poznacie zarówno gorzelnię jak i muzeum.
Zachęcam by wybierając się do Turwi, zabrać ze sobą znajomych lub bliskich, którzy być może nie słyszeli o tym miejscu a mogłoby ono ich zainteresować. Zwiedzanie tego miejsca w większej grupie ma wiele plusów, o których przeczytacie w dalszej części wpisu.
Oto Muzeum Gorzelnictwa w Turwi!
Po krótkim ogólnym wstępie, czas przejść do konkretów, czyli tego wszystkiego co możecie poznać i zobaczyć odwiedzając gorzelnię i Muzeum Gorzelnictwa w Turwi.
Gorzelnia, która jest nadal pod parą!
Jak już wspomniałem Muzeum Gorzelnictwa w Turwi, mieści się w budynku czynnej gorzelni, którą również poznamy odwiedzając to miejsce. Od niej zacznę, bo poznając cały proces produkcji spirytusu łatwiej będzie nam zrozumieć muzealną ekspozycję oraz zgromadzone eksponaty.
Gorzelnię pobudował w 1918 roku ostatni właściciel Turwi – Krzysztof Morawski, który był związany z Chłapowskimi, czyli wcześniejszymi właścicielami tutejszego majątku. Produkcja surowego spirytusu trwa tutaj nieprzerwanie od ponad 100 lat, co jest ewenementem w skali kraju.
“Kampanie“, czyli po prostu okresy pracy gorzelni trwały również w czasie II wojny światowej. Po niej gorzelnię znacjonalizowano a następnie w latach 90. XX wieku, sprywatyzowano. Obecnym właścicielem jest firma Top Farms Wielkopolska Sp. z o.o., która w dalszym ciągu prowadzi produkcję w gorzelni, stosując niemal niezmiennie od stu lat metody produkcji spirytusu, oferując swoim odbiorcom wysokiej jakości spirytus surowy, wytwarzany niemal w rzemieślniczy sposób.
Kilka słów o produkcji…
Rzemieślniczy sposób, czyli jaki? W wielu miejscach metoda uzyskiwania spirytusu wygląda dokładnie jak 100 lat temu, kiedy nie było mowy o miernikach czy sterowaniu cyfrowym, charakterystycznym dla produkcji przemysłowej. Mimo wielu modernizacji i remontów na przestrzeni lat, sam proces technologiczny nadal oparty jest na parze a do produkcji wykorzystywane są plony z okolicznych pól i gospodarstw. Ale od początku…
Źródłem pary w gorzelni jest potężny i zabytkowy kocioł parowy z 1934 roku, który wytwarza parę potrzebną do uruchomienia parnika oraz aparatu destylacyjnego. Obecnie spirytus produkowany jest z ziemniaków, które trafiają do parnika, gdzie pod wpływem ciśnienia pary zamieniają się w płynną masę. Uparowana masa następnie kierowana jest do kadzi zaciernej, do której w dalszym kroku dodaje się enzymy i drożdże, czyli tzw. matkę drożdżową.
Następnie zacier z kadzi zaciernej pompowany jest do komór fermentacyjnych, gdzie zachodzi proces fermentacji, trwający 72 godziny. Podczas fermentacji drożdże, zawarte w zacierze węglowodany (cukry) przekształcają w alkohol etylowy. Następnie, po zakończeniu procesu fermentacji zacier odfermentowany pompowany jest do aparatu destylacyjnego. Podgrzewany zacier wprowadzany do aparatu, zaczyna się gotować jednocześnie powstaje para alkoholu etylowego, która unosi się do góry i wzmacnia, przechodząc przez półki spirytusowe. Dalej para alkoholowa przechodzi do oziębnika, gdzie się skrapla do destylatu i zaczyna spływać do stągwi. W taki sposób powstaje tzw. surówka konsumpcyjna, z której następnie wytwarzana jest wódka.
To oczywiście jedynie zarys i skrót całego procesu, który zachodzi w gorzelni w Turwi. Zachęcam by poznać go dokładniej a przy okazji dowiedzieć się wielu innych ciekawostek z życia gorzelni, których możecie wysłuchać w poniższym filmie. Przy okazji poznacie kierownika gorzelni i twórcę Muzeum Gorzelnictwa w Turwi, który występuje w filmie.
Gwarantuje Wam, że pijąc dowolną ilość polskiego trunku narodowego, nie zdawaliście sobie sprawy z tego jak skomplikowany jest proces jego wytwarzania. Proponuję, w ramach ćwiczenia języka, po kilku głębszych, wypowiedzieć kilka terminów wprost z gorzelnictwa, np. alfa-amylaza, amylopektyny, czy gramocząsteczka:)
Podczas wizyty w Turwi, będziecie mogli również zobaczyć część pomieszczeń produkcyjnych, w których znajdują się niezbędne urządzenia i elementy, niezbędne do produkcji destylatu. Oto najważniejsze z nich.
Kadzie drożdżowe
Na “pięterku” w trzech zbiornikach znajduje się tzw. matka drożdżowa, czyli płynna masa zawierająca zacier z namnożonymi drożdżami, które dodawane są do kolejnych zacierów. Pamiętajcie, że bez drożdży nie byłby alkoholu, dlatego właśnie, mimo że zbiorniki nie są największe, być może są najważniejsze.
Kadzie fermentacyjne
Kadzie fermentacyjne, czyli zbiorniki w których zachodzi proces fermentacji to na pewno największe zbiorniki wewnątrz gorzelni. To w nim przez 72 godziny drożdże robią swoją “robotę”.
Znajdują się w dwóch pomieszczeniach gorzelni i różnią się swoją budową. W hali fermentacyjnej nr 1 znajdują się zbiorniki pionowe a w hali nr 2, będziecie mogli zobaczyć zbiorniki poziomie. Mimo rożnej budowy i kształtu, jednakowo spełniają swoje zadanie.
Kolumna destylacyjna
Kolumnowy aparat destylacyjny to dla wielu najważniejsze urządzenie w gorzelni. To tutaj z nieciekawie wyglądającej, brunatnej masy destyluje się alkohol. Aparat w gorzelni w Turwi ma ponad 9 metrów wysokości a wewnątrz niego znajduje się 20 półek wywarowych i 11 półek spirytusowych. Mimo około 40 lat pracy, nadal doskonale spełnia swoją funkcję.
Wydajność produkcji
Tygodniowo gorzelnia w Turwi przetwarza około 80 ton ziemniaków (około 13-20 ton dziennie) z których uzyskuje się około 4000 litrów spirytusu rolniczego (surówki) o mocy ok. 92-93% każdego dnia! W skali roku daje to zawrotną ilość 1 200 000 litrów spirytusu surowego.
Obecnie (2022) produkcja spirytusu odbywa się z ziemniaków, ale wcześniej wytwarzano go również z żyta, pszenżyta a nawet kukurydzy.
Co dalej ze spirytusem z Turwi?
Najbardziej znanym wyrobem, który powstał ze spirytusu wyprodukowanego w Turwi była wódka premium – Wyborowa Exqusite. Produkowana była z tylko jednej odmiany żyta – Dankowskie Diament, które dodatkowo rosło na okolicznych terenach. Oprócz marki Wyborowa, spirytus z gorzelni w Turwi wykorzystywany jest przez wiodących producentów wódek w Polsce, głównie do produkcji wódek premium, ze względu na rzemieślnicy charakter produkcji.
Muzeum Gorzelnictwa w Turwi – zrodzone z pasji!
Po zwiedzeniu części produkcyjnej budynku gorzelni, przejdziemy do piwnicy budynku. To tam w pomieszczeniu dawnej słodowni tak naprawdę mieści się serce Muzeum Gorzelnictwa w Turwi. W dużej sali z kilkoma zakamarkami, pomysłodawca muzeum i kierownik gorzelni, Pan Grzegorz Konieczny prezentuje i przybliża nam zebrane przez lata skarby, związane głównie z gorzelnictwem rolniczym. Szczególnie wartym podkreślenia jest, że wiele z eksponatów Pan Grzegorz pozyskał z likwidowanych gorzelni w Wielkopolsce, często wykupując je za własne, prywatne pieniądze!
Będziecie mogli tutaj zobaczyć m. in. zabytkowy aparat destylacyjny, alkoholomierze, areometry, pompy czy przyrządy kontrolno-miernicze. To właśnie te ostatnie urządzenia, które zliczają i mierzą każdą kropelkę wytworzonego spirytusu, sprawiają że praca w gorzelni nie jest legendarną pracą marzeń. Gorzelnik wbrew potocznemu myśleniu, nie może chociażby jak kucharz, stale kosztować swoich wyrobów, ponieważ gorzelnia podlega pod nadzór Urzędu Celnego, który skrzętnie plombuje każde miejsce, gdzie jest dostęp do alkoholu i dzięki aparaturze pomiarowej, doskonale wie ile alkoholu powinno być “na stanie”.
Równolegle z działalnością Muzeum Gorzelnictwa w Turwi, działa również Stowarzyszenie “Przyjaciele gorzelni w Turwi”, które zgodnie ze swoim statutem m. in. wspiera muzeum, pomaga pozyskiwać eksponaty, podtrzymuje i rozwija działania mające na celu ochronę dziedzictwa związanego z gorzelnictwem i wiele więcej. Prezesem stowarzyszenia jest również Pan Grzegorz Konieczny. Więcej o stowarzyszeniu przeczytacie tutaj.
“Sala miedziana”
Właśnie tak nazwałem zakamarek sali głównej, gdzie nie brakuje błyszczących, miedzianych elementów aparatu destylacyjnego i nie tylko. Najbardziej efektownie prezentują się oczywiście półki wywarowe i spirytusowe, zawieszone na ścianie.
Przy jednej ze ścian możemy zobaczyć unikatową pompę Worthington’a, która nadal po podłączeniu do pary działa jak przed wieloma laty!
W drugim zakamarku, położonym symetrycznie do “sali miedzianej” będziecie mieli okazję poznać archiwalne dokumenty oraz poczet kierowników gorzelni w Turwi.
Gabloty pełne ciekawostek!
Kolejne dokumenty, opracowania czy publikacje znajdziecie w gablotach, rozstawionych na głównej sali. Ale wśród nich znajdźcie również inne, wyjątkowe eksponaty jak np. podkute trzewiki robocze palacza gorzelni!
W gablotach prezentowane są również inne, mniejsze eksponaty, które udało się pozyskać Panu Grzegorzowi. Wśród nich m. in. olejarki, manometry, kłódki akcyzowe czy najcenniejszy eksponat – zestaw areometrów z Rotterdamu z 1863 roku.
Dokumenty, które potrafią zaskoczyć
Najwięcej w gablotach jest jednak dokumentów, które w wielu przypadkach są albo “białymi krukami” albo niepowtarzalnymi pamiątkami po gorzelnianej przeszłości.
archiwalna dok, ogrom publikacji i książek poświęconych gorzelnictwu
Wśród wielu książek, publikacji, dokumentów czy instrukcji, szczególnie ciekawe jest Świadectwo moralności, które dawniej wystawiane było kandydatowi na kierownika gorzelni, ubiegającemu się o pracę. Zgodnie z ówczesnym (międzywojennym) prawem, kierownikiem gorzelni mogła zostać jedynie osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje moralne i zawodowe, co musiał poświadczyć odpowiedni urząd. Kulturka!
Tylko na kierunkowo.pl!
Wyjątkowy e-book “MIKROPODRÓŻE” już dostępny! Ponad 700 podróżniczych inspiracji z Wielkopolski, Pomorza i Dolnego Śląska, blisko 260 kolorowych zdjęć, 5 gotowych planów mikropodróży, setki praktycznych porad i wskazówek tworzących najobszerniejszy poradnik, poświęcony krótkim formom podróżowania, liczący aż 294 strony!Najczęstsze pytanie: Czy jest degustacja?
Jak już Wam wspominałem, każda kropla spirytusu wyprodukowana w gorzelni jest mierzona i podlega kontroli, dlatego nie macie co liczyć na degustację wprost ze stągwi, czyli miejsca gdzie wypływa gotowy destylat, na końcu procesu produkcyjnego.
Niemniej chętni na odrobinę czegoś “mocniejszego”, mogą liczyć na malutkie co nieco. Gospodarz tego miejsca, ma przygotowane dla swoich gości ponad 40 rodzajów nalewek, którymi na pewno chętnie symbolicznie poczęstuje.
Spotkaj się ze znajomymi w gorzelni!
Ale jeżeli macie ochotę wypić w tym miejscu większe ilości wody ognistej, możecie bez większego problemu spełnić swoje marzenie.
Główna sala muzeum, będąca jednocześnie salą degustacyjną może zostać wynajęta, dzięki czemu możecie w tym miejscu zorganizować dowolne spotkanie. Z opowiadań Pana Grzegorza wynika, że odbywały się tutaj nawet wieczory panieńskie!
Wtedy możecie kosztować i degustować przyniesione trunki wyskokowe do woli!
Ekspozycja zewnętrzna
Ostatnią częścią Muzeum Gorzelnictwa w Turwi jest zewnętrzna ekspozycja, na której prezentowane są największe eksponaty, również pozyskane z innych, także wielkopolskich gorzelni, które niestety dzisiaj już są nieczynne.
Wśród eksponatów znajdziecie m. in. jednokolumnowy aparat destylacyjny, maszynę parową z 1906 roku czy ważący około 10 ton kocioł parowy z 1905 roku, ze zlikwidowanej gorzelni Gołębin Stary.
Wiele z tych urządzeń uratowano przed zezłomowaniem lub przetopieniem a z racji ich gabarytów, najbardziej kłopotliwy i kosztowny był ich transport do Turwi, który gospodarz muzeum często finansował z własnej kieszeni.
To tylko kolejny dowód na to jak wielką pasją a nawet życiową misją, jest dla kierownika gorzelni Pana Grzegorza, tworzenie tego wyjątkowego miejsca oraz podtrzymywanie cały czas “pod parą” jednej z ostatnich gorzelni rolniczych w kraju!
Poznajcie więcej ciekawych atrakcji w Wielkopolsce!
Cała Wielkopolska warta jest odkrycia! Może zaskoczę wielu z Was, ale dosłownie każdy jej zakątek skrywa w sobie coś ciekawego. Odnajdźcie kilka mikropodróżniczych inspiracji z moich wpisów, właśnie z Wielkopolski!
Park Cytadela w Poznaniu (historia, atrakcje, parking)
Poznajcie Park Cytadela w Poznaniu – największy park miejski w mieście, znajdujący się w miejscu dawnej największej fortyfikacji miasta a…
Ale “bana”! Poznajcie poznański Park Rataje i skansen kolejowy
“Bana” to w gwarze poznańskiej pociąg, który akurat w przypadku tego miejsca jest bardzo ważnym elementem, mimo, że do poznańskiego…
Po więcej wpisów z całej Wielkopolski zapraszam Was do kategorii zwiedzam Polskę i tagu #województwo wielkopolskie.
Poznajcie niezwykłe miejsca w Wielkopolsce!
Opisy setek miejsc z całej Wielkopolski znajdziecie na mapie atrakcji turystycznych oraz w kategorii tu byłem! Oto kilka z nich:
Po więcej zapraszam do praktycznych opisów w kategorii tu byłem, które przypisałem do do regionu: Wielkopolska!
