Muzeum Stolarstwa i Biskupizny. Unikalna perła rzemiosła i folkloru

Przenieśmy się w świat dawnych rzemieślników i ich niezwykłych umiejętności, które w szczególny sposób pielęgnuje Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi, będące jednocześnie miejscem podkreślającym unikalne dziedzictwo kulturowe tego mikroregionu. Muzeum w Krobi to prawdziwy skarb i jedyne muzeum stolarstwa w Polsce, które zachwyca nie tylko swoimi eksponatami ale również niepowtarzalnym klimatem, tworzącym złudzenie jakby czas przestał płynąć. Całość dopełnia rodzinna historia tego miejsca, którą w przepiękny sposób kontynuuje i pielęgnuje potomek dawnych właścicieli fabryki i stolarni, w której dzisiaj mieści się muzeum w Krobi. Wyruszmy zatem w pachnące drewnem wnętrza Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi, które zachwycą nie tylko miłośników stolarstwa!

Muzeum Stolarstwa i Biskupizny – podstawowe informacje

Absolutnie wyjątkowe Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi mieści się w budynku dawnej fabryki mebli, którą wybudowano w 1922 roku. Sercem muzeum jest przestrzeń dawnej fabryki, która liczy sobie ponad 400-metrów kwadratowych i pełna jest starych maszyn i narzędzi stolarskich, sięgających swoją historią nawet połowy XIX wieku.

Muzeum w Krobi to unikalne miejsce, będące obrazem dawnej fabryki działającej na prowincji, która mimo to wykorzystywała najnowsze w swoich czasach technologie i podążała za zmieniającymi się trendami, zyskując stałe uznanie nie tylko w Polsce ale i poza granicami kraju, m. in. w Berlinie czy Wiedniu, miastach słynących ze stojącego na światowym poziomie stolarstwa.

Rodzinna historia od pokoleń

Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi to nie tylko miejsce o wyjątkowych walorach historycznych i technicznych ale również rodzinnych. Fabrykę mebli w Krobi pobudował w 1922 roku Teofil Hałas, syn Franciszka Hałasa – mistrza stolarskiego, posiadającego swój zakład stolarski oraz wnuk Jakuba Węcławskiego z Krobi, również stolarskiego mistrza. Teofil Hałas zapragnął nie tylko kontynuować rodzinne tradycje stolarskie, ale również wznieść je na wyższy poziom. Właśnie dlatego pobudował on nowoczesną jak na tamte czasy fabrykę, w której część procesów zmechanizowano oraz zastosowano nowy model pracy – pracę etapową (taśmową).

Fabryka w Krobi funkcjonowała aż do 1989 roku, stale będąc zarządzana przez kolejne pokolenia rodziny Hałasów. Po zakończeniu produkcji, stała się rodzinną pamiątką, która na przestrzeni kolejnych lat przekształcana była w placówkę muzealną, działającą między innymi dzięki zaangażowaniu grupy osób, będących od pokoleń związanych ze stolarstwem. Obecnie muzeum prowadzone jest przez wnuków pierwszego właściciela, którzy założyli Fundację Ziemi Krobskiej im. prof. Rajmunda Teofila Hałasa.

Muzeum Stolarstwa i Biskupizny na mapie

Muzeum Stolarstwa i Biskupizny znajduje się w niewielkiej miejscowości Krobia, położonej ok. 12 kilometrów na południe od Gostynia i ok. 30 kilometrów na wschód od Leszna, największego miasta południowo-zachodniej Wielkopolski.

Muzeum znajdziecie w zachodniej części miejscowości, przy ulicy Ogrodowej, w miejscu które dawniej (w okresie powstawania fabryki) sąsiadowało z linią kolejową przebiegającą przez miasto.

Komunikacja i dojazd do muzeum w Krobii

Krobia położona jest na nieco na uboczu, z dala od ważnych szlaków drogowych. Przez Krobię przebiega jedynie droga wojewódzka nr 434 która umożliwia możliwie komfortowy dojazd do miasta. Nieco lepiej sytuacja wygląda jeżeli chodzi o transport kolejowy, ponieważ przez miasto przebiega linia kolejowa nr 14 (Łódź Kaliska – Tuplice). Dzięki niej do miasta docierają pociągi PKP Intercity czy Kolei Wielkopolskich (aktualny rozkład jazdy sprawdzicie na Portalu Pasażera PKP PLK).

Do Krobi dojeżdżają również linie lokalnej komunikacji autobusowej obsługiwane przez firmę Milla Spółdzielnia z Leszna, oferującej połączenia m. in. do Gostynia czy Pudliszek.

Parking

Zapewne wielu z Was przyjedzie do Krobi własnym samochodem, dlatego warto przybliżyć jak wygląda możliwość zaparkowania w pobliżu muzeum. Muzeum Stolarstwa i Biskupizny nie posiada własnego parkingu, dlatego trzeba skorzystać z opcji znajdujących się w okolicy. Najbliższy parking znajduje się przy pobliskim sklepie DINO (parking tylko dla Klientów sklepu) a dodatkowo można parkować na poboczu ulicy Ogrodowej, pamiętając o zachowaniu zasad bezpieczeństwa i przepisach drogowych.

Bilety i zwiedzanie Muzeum Stolarstwa i Biskupizny

Zwiedzanie muzeum jest możliwe po wcześniejszym zakupie biletu wstępu. Po muzeum oprowadza Pan Marek Hałas, wnuk założyciela fabryki mebli, który w niepowtarzalny sposób przybliża historię i teraźniejszość tego wyjątkowego miejsca. Pan Marek to jednak nie tylko przewodnik ale również osoba o ogromnej wiedzy stolarskiej, którą chętnie się dzieli zarówno podczas oprowadzania jak i organizowanych na terenie muzeum warsztatów.

Zwiedzanie całego muzeum trwa około 60 minut a bilety to koszt około kilkunastu złotych za normalny bilet dla jednej osoby.

Poznajcie co skrywa Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobii

Muzeum Stolarstwa i Biskupizny to unikalny w skali całej Europy zabytek techniki i jedyne muzeum stolarstwa w kraju. Pielęgnuje ono jednak nie tylko rodzinne tradycje stolarskie i doskonale zachowane zabytki techniki stolarskiej ale również przybliża historię i kulturę ludową Biskupizny – najmniejszego w Polsce mikroregionu folklorystycznego, który został wpisany na krajową listę niematerialnego dziedzictwa narodowego UNESCO!

Poznajcie zatem co skrywa to jedno z najbardziej niezwykłych i wyjątkowych muzeów w Polsce!

Dawna stolarnia i fabryka mebli

Sercem muzeum w Krobi jest dawna stolarnia i fabryka mebli, mieszcząca się w ponad 100-letnim, dwukondygnacyjnym ceglanym budynku. To właśnie w jego wnętrzach, na ponad 400 metrach kwadratowych powierzchni będziecie mogli zobaczyć doskonale zachowane wnętrze i wyposażenie dawnego zakładu stolarskiego, w którym przed laty pracowało nawet 30 osób.

Parter – sala maszyn

W pierwszej kolejności zobaczycie salę maszyn, znajdująca się na parterze budynku. To właśnie tutaj znajdziecie kilkanaście wiekowych urządzeń i maszyn stolarskich, spośród których kilka swoją historią sięga XIX wieku! Zobaczycie tutaj m. in. piłę taśmową, wyrówniarkę, frezarnię czy grubościówkę. Niektóre z nich posiadają napęd nożny, jednak zdecydowana większość napędzana była za pomocą pasów transmisyjnych z silnika gazowego firmy Deutz AG (używany do 1957 roku) a później silnika elektrycznego. Takie rozwiązanie było niezwykle nowatorskie jak na tamte czasy, pozwalało stworzyć produkcję na zasadzie taśmy produkcyjnej przez co miejsce to nazywamy właśnie fabryką a nie warsztatem rzemieślniczym.

Dodatkowym smaczkiem jest to, że wiele z tych maszyn jest sprawnych nadal działa, przez co możliwe jest ich używanie aż po dzień dzisiejszy np. podczas muzealnych warsztatów. Dzięki temu można poczuć w tych murach prawdziwego i niespotykanego ducha ponad stuletniej stolarni!

Piętro – sala obróbki ręcznej

Dalej trasa zwiedzania zaprowadzi Was drewnianymi (a jakże inaczej) schodami na piętro, gdzie znajduje się sala najprawdziwszego rzemiosła, czyli miejsce obróbki ręcznej. To w niej będziecie mogli zobaczyć ogromną kolekcję starych narzędzi ręcznych takich jak dłuta, strugi, zaciski, piły i wiele wiele innych. Wiele z nich zobaczycie w oryginalnych szafkach stolarskich w których do dnia dzisiejszego wiszą również listy narzędzi, podpisane przez pracowników stolarni.

W tej sali warto zwrócić uwagę również na stare strugnice (mające nawet ponad 120 lat) czy równie cenne – dwa wodne stoły do fornirowania. Równie imponująco wyglądają wnętrza starych szaf, wykonanych zresztą w tej fabryce w których oprócz niezliczonej ilości szufladek z gwoździkami, zawiasami, okuciami czy uchwytami można znaleźć takie perełki jak nigdy nieużywany zestaw dłut bardzo renomowanej firmy KIRSCHEN. Całość zbiorów uzupełniają dokumenty związane z funkcjonowaniem fabryki.

Czas tutaj się zatrzymał…

Zarówno hala maszyn na parterze dawnej fabryki mebli jak i sala na piętrze wyglądają tak, jakby pracownicy właśnie odeszli od swoich stanowisk na przerwę w pracy. W pomieszczeniu wyeksponowano wiele elementów niedokończonych mebli, pod maszynami leżą trociny a dodatkowo w wielu miejscach rozłożono narzędzia, sprawiając wrażenie, że pracownicy zakładu zaledwie chwile temu wyszli na krótką przerwę w pracy… Muzeum w Krobi to istny wehikuł czasu!

Ekspozycję uzupełniają świadectwa kunsztu tutejszych mistrzów stolarstwa: drewniane zabawki, dekoracje czy dzieła sztuki. Na pewno poznacie drewniane “jamniki” na sznurku – jeden z symboli tego miejsca, które wykonywane do dzisiaj według projektu sprzed ponad 100 lat! Najstarszy taki “jamnikowy” eksponat sięga swoją historią lat 20. XX-wieku! Poza tym przystańcie na moment przy niezwykle misterne wykonanych obrazach czy kompozycjach, wykonanych techniką intarsji, nazywaną również “malowania drewnem”.

Całość uzupełnią Wam opowieści Pana Marka – opiekuna tego miejsca, który niezwykle fachowo i chętnie dzieli się wszystkim tym, co udało mu się ocalić i wyeksponować, ukazując wyjątkową historię tego miejsca i swoich przodków.

Izba Biskupiańska

Stolarskie muzeum w Krobi w piękny sposób podkreśla również kulturę ludową terenów, na których się ono znajduje. W 2011 roku otwarto w muzeum Izbę Biskupiańską, poświęconą mikroregionowi Biskupizny, której Krobia jest stolicą.

Znajdziecie w niej liczne zbiory ukazujące charakterystyczne dla tego mikroregionu pamiątki, przedmioty codziennego użytku, rękodzieła czy stroje ludowe z wyjątkowymi nakryciami głów dla kobiet – kopkami (poj. kopka), czy eleganckimi jakami (poj. jaka) dla mężczyzn.

Biskupizna

Biskupizna to nazwa mikroregionu w skład którego wchodzi trzynaście miejscowości ze stolicą w Krobi. Od XIII wieku tereny te były własnością biskupów poznańskich, skąd też wzięła się nazwa regionu. W średniowieczu tereny te uznawane były za jedne z najbardziej zamożnych regionów Wielkopolski, przez co mieszkańcy Biskupizny niemal od zawsze czuli w sobie odrębność w stosunku do mieszkańców okolicznych ziem. To poczucie sprawiło, że mieszkańcy Biskupizny zaczęli się izolować i tworzyć niejako “swój świat” z własną kuchnią, gwarą, obyczajami, muzyką czy strojami ludowymi.

Obecnie Biskupizna to najbardziej rozpoznawalny mikroregion folklorystyczny w Wielkopolsce, którego największą wizytówką obecnie są zdecydowanie piękne stroje ludowe. Mężczyźni chodzą tutaj w wysokich butach, czarnych kapeluszach i marynarkach w kolorze biskupim, natomiast kobiety zakładają fantazyjne i niezwykle starannie wykonane czepce, ozdobne fartuchy i spódnice a także obowiązkowo korale, które noszone są nie tylko do święta. Wyjątkowa na Biskupiźnie jest również lokalna muzyka grana na skrzypcach i dudach(!) do której nierzadko chętnie się tańczy. Wyjątkowość regionu została doceniona w 2016 roku wpisem na Krajową Listę niematerialnego dziedzictwa narodowego UNESCO.

Pozostałe zabudowania

Wróćmy jednak do Muzeum Stolarstwa i Biskupizny, ponieważ budynek dawnej fabryki mebli i Izba Biskupiańska to nie wszystko, co możecie w nim zobaczyć.

Wraz z funkcjonowaniem fabryki, była ona sukcesywnie rozbudowywana. Do połowy lat 40. XX wieku na przylegającej do budynku fabryki parceli wzniesiono również magazyn mebli gotowych, kolejne skrzydła fabryki czy dużą szopę do składowania drewna, aby można było tutaj odpowiednio sezonować (suszyć) a następnie wykorzystywać w fabryce.

Obecnie są one zaadoptowane na kolejne przestrzenie muzealne, które skrywają kolejne ciekawe eksponaty i historie.

Ekspozycja dawnego zakładu ślusarskiego

W dawnym magazynie mebli gotowych znalazło się miejsce dla niewielkiej ekspozycji poświęconej Zakładowi Ślusarsko – Mechanicznemu funkcjonującemu w okolicy a którego właścicielem był B. Kowandy, spokrewniony był z rodziną Hałasów – właścicielami fabryki mebli w Krobi.

Tuż obok zobaczyć też możecie dawny wóz konny, do przewozu gotowych mebli. To właśnie takim wozem rozwożono gotowe wyroby fabryki Hałasów do pobliskich miejscowości i majątków, jak np. Zamek w Rokosowie czy do miejsc gdzie były one sprzedawane jak np. otwarty w 1937 roku sklep w Kaliszu (dokładniej składnica, mieszcząca się przy dawnej ul. Piłsudskiego 32, obecnie ulicy Śródmiejskiej).

Warsztaty w Muzeum Stolarstwa i Biskupizny

Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi poza podstawową działalnością wystawienniczą prowadzi również liczne zajęcia i warsztaty. Ich celem jest zarówno edukacja, rozwijanie wyobraźni jak i kształcenie zdolności manualnych, przy jednoczesnym zaciekawianiu wyjątkowością tego miejsca. Swój wolny czas w murach Muzeum Stolarstwa i Biskupizny spędzą zarówno dzieci, osoby dorosłe a także seniorzy.

Centrum muzealnych warsztatów jest duża sala, przystosowana do właśnie takiej funkcji. Mimo, że służy głównie organizacji spotkać i prowadzeniu zajęć skrywa również kolejne ciekawe eksponaty jak np. regał o zmiennych wysokościach zaprojektowany przez Rajmunda Teofila Hałasa, syna założyciela fabryki, który przez kilka lat w niej pracował a następnie rozpoczął edukację zawodową i naukową, wieńcząc ją tytułem profesorskim i kształcąc studentów m. in. na warszawskiej ASP czy PWSSP w Poznaniu.

Warsztaty stolarskie

Najciekawsze w takim miejscu muszą być zapewne warsztaty stolarskie, prowadzone pod czujnym okiem mistrza stolarskiego – Pana Marka.

Podczas nich wykonywane są proste akcesoria, przybory czy ozdoby z drewna, często przy wykorzystaniu zabytkowych maszyn fabrycznych. Przy odrobinie szczęścia możecie mieć okazje wykonać również jeżdżącego “jamnika” – jeden z symboli tego miejsca.

Pozostałe warsztaty i działalność muzeum

Wszyscy chętni poza warsztatami stolarskimi mogą spróbować swoich sił uczestnicząc w innych rodzajach zajęć, np.: plastycznych, ceramicznych, rękodzielniczych czy szeroko rozumianych zajęciach artystycznych.

Dodatkowo na zewnątrz urządzono przestrzeń do zajęć edukacyjnych na świeżym powietrzu. Skupiają się one głównie na tematyce przyrodniczo-edukacyjnej, przybliżając nam nasze najbliższe przyrodnicze otoczenie oraz kładąc szczególny nacisk na dbałość o drzewa.

Miejsce stworzone z pasji

Klimat tego miejsca jak i ono samo bardzo wiele zawdzięcza jednak swojemu obecnemu opiekunowi! Pan Marek Hałas to człowiek, który prowadzi to wyjątkowe muzeum z ogromnej pasji. Ta pasja nie krąży jedynie wokół stolarstwa i dbałości o rodzinną spuściznę ale dotyczy również miłości do swojego mikroregionu – Biskupizny. Trudno w takim miejscu wyobrazić sobie lepszego przewodnika! To nie tylko osoba dla której to miejsce jest historią rodziny ale również osoba doskonale przygotowana do swojej roli, ponieważ Pan Marek to zarówno mistrz stolarski jak i absolwent studiów na kierunku historia sztuki, który prowadzi to miejsce od 1989 roku z pasji a nie obowiązku!

Wykaz źródeł

• wpis Biskupizna na liście UNESCO! na oficjalnej stronie Miasta Krobia – www.krobia.pl, link, dostęp z dn. 30.10.2023,
• artykuł Tradycje Biskupizny na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa UNESCO w serwisie kulturaludowa.pl, link, dostęp z dn. 30.10.2023,
• wpis Biskupizna – wielkopolski mikroświat biskupów w serwisie podroze.onet.pl, link, dostęp z dn. 30.10.2023,
• dawna strona internetowa Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi – www.muzeumkrobia.pl zarchiwizowana w serwisie www.web.archive.org, link, dostęp z dn. 30.10.2023,
• artykuł Gdzie powinien wybrać się każdy stolarz? O najsłynniejszych muzeach mebli na stronie www.miloni.pl, link, dostęp z dn. 26.10.2023,
• wpis MUZEUM STOLARSTWA i BISKUPIZNY w Krobi na stronie www.blog.dluta.pl, link, dostęp z dn. 27.10.2023,
• wpis MUZEUM STOLARSTWA I BISKUPIZNY na stronie Zespołu Szkół Rolniczo-Budowlanych w Lesznie, link, dostęp z dn. 26.10.2023,
• wpis Muzeum Stolarstwa i Biskupizny na stronie www.stowarzyszeniemercury.pl, link, dostęp z dn. 26.10.2023,
• wpis Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi w serwisie www.muzeaspoleczne.ariari.org zarchiwizowanym w serwisie www.web.archive.org, link, dostęp z dn. 30.10.2023,
• wpis Muzeum Stolarstwa i Biskupizny w Krobi w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 27.10.2023,
• wpis Biskupizna w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 30.10.2023,
• wpis Rajmund Teofil Hałas w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 27.10.2023,
• wpis Intarsja w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 30.10.2023,