Atrakcje w Kaliszu oraz najciekawsze miejsca w mieście

Kalisz jest niezwykły! Obecnie trochę zapomniany, leżący nieco na uboczu pomiędzy wielki miastami środkowej Polski Kalisz, to miasto które bez wątpienia zasługuje na uwagę i odwiedziny. To położone w południowej Wielkopolsce miasto może pochwalić się nie tylko wyjątkową historią, cennymi zabytkami czy niepowtarzalnym klimatem ale również bogatą ofertą turystyczną. Na gości, chcących poznać Kalisz czekają przede wszystkim wyjątkowe zabytki, unikalne miejsca i inne, ciekawe atrakcje w Kaliszu. To wszystko sprawia, że drugie co do wielkości miasto Wielkopolski, “polska Wenecja Północy” i najprawdopodobniej najstarsze miasto a na pewno pierwsze, o którym istnieją wzmianki historyczne w źródłach pisanych jest po prostu doskonałą propozycją na weekendowy wypad czy jednodniową mikropodróż! W tym wpisie poznacie jest najciekawsze zakątki oraz najbardziej znane atrakcje w Kaliszu!

Kalisz – podstawowe informacje

Kalisz to miasto położone w środkowo-zachodniej Polsce na Wysoczyźnie Kaliskiej w malowniczej dolinie rzeki Prosny. Obecnie to drugie co do wielkości miasto Wielkopolski w którym mieszka około 100 000 osób, które z każdym rokiem staje się coraz piękniejsze i bardziej atrakcyjne dla swoich gości!

Nim jednak przybliżę Wam te wszystkie miejsca i atrakcje w Kaliszu, które warto zobaczyć czy odwiedzić wybierając się na południe Wielkopolski, poznajcie wyjątkową i niezwykłą historię miasta – królewskiego pragrodu Piastów, które o mały włos nie zniknęło z mapy Polski i odrodziło się niczym Feniks z popiołów i morza gruzów, aby dzisiaj zadziwiać swoją oryginalną architekturą, układem i wielokulturowością!

Niezwykła historia miasta

Szlak bursztynowy

Trudno jednoznacznie określić czas, kiedy na tych terenach po raz pierwszy rozwinęło się osadnictwo; badacze szacują jednak pojawienie się pierwszych ludzi na tych terenach nastąpiło około 8000 lat temu w epoce mezolitu. Spośród pradziejowych kultur i społeczeństw, w szczególny sposób tereny dzisiejszego Kalisza i okolic upodobała sobie ludność kultury przeworskiej, która to założyła w rejonie Kalisza kilkadziesiąt osad, nazywanym obecnie przez archeologów “kaliskim skupiskiem osadniczym”. Przyjmuje się, że to właśnie ten zbiór osad został wymieniony w II wieku naszej ery przez aleksandryjskiego uczonego Klaudiusza Ptolemeusza jako Kalisia, w jego dziele noszącym tytuł “Geografia”. Dodatkowo starożytna Kalisia była jednym z punktów węzłowych na tzw. szlaku bursztynowym – szlaku handlowym łączącym imperium rzymskie z wybrzeżem Morza Bałtyckiego. Dowodzą tego badania archeologiczne, podczas których w okolicach miasta natrafiono na wyjątkowo dużą liczbę stanowisk archeologicznych z okresu wpływów rzymskich, koncentrujących się w rejonie dzisiejszego Kalisza. Odkryto w nich m. in. luksusowe naczynia gliniane (“terra sigillata“), srebrne a także wykonane z brązu oraz monety i medaliony cesarzy rzymskich. To właśnie dzięki antycznej mapie Ptolemeusza oraz odkryciom archeologicznym, Kaliszowi przypisuje się miano najstarszej udokumentowanej metryki źródłowej i szczyci się mianem najstarszego miasta w Polsce, co jako pierwszy stwierdził w swojej średniowiecznej kronice Jan Długosz (Calisia – Poloniae civitatum vetustissima).

Choć mieszkańcy Kalisza i tak najlepiej wiedzą, które z polskich miast jest najstarsze to pojawia się coraz więcej głosów podważających taki stan rzeczy. Owszem jest prawdą, że w Polsce są miasta, które otrzymały formalnie prawa miejsce wcześniej niż Kalisz (m. in. Złotoryja, Wrocław, niewielka Sobótka u podnóża Ślęży czy Śródka – obecna dzielnica Poznania, a dawnej oddzielne miasto) to jednak podważanie utożsamiania antycznej Kalisii z Kaliszem i twierdzenie, że zbieżność nazw jest przypadkowa ma taką samą moc argumentów jak to, że ptolemeuszowska Kalisia to dzisiejszy Kalisz. Pewne fakty, jak odkrycia archeologiczne są niezaprzeczalne a inne badania i analizy, pozostawmy badaczom, którzy w przypadku tak odległych wydarzeń i dokumentów zmuszeni są niejako bazować na domysłach i przekonaniach a nie konkretach.

Pragród pierwszych Piastów

Niemniej Kalisz to miasto o długiej i ciekawej historii, która nawet odrywając się od mapy “Germania Magna” Ptolemeusza zapisuje się w przepiękny sposób już we wczesnym średniowieczu, kiedy rodziło się dopiero państwie polskim. Cześć archeologów i badaczy uważa, że Kalisz pełnił dla Piastów rolę pierwszego ośrodka władzy w okresie plemiennym i właśnie stąd wyruszyli oni zbrojnie na zachodnie obszary Wielkopolski. Tam, dopiero po podbiciu tamtejszych plemion, zbudowali nowe grody i zaczęli tworzyć przyszłe państwo polskie. Zresztą Piastowie założyli gród również w samym średniowiecznym Kaliszu – dokładniej na Zawodziu (IX/X-XIII w.) który należał do największych piastowskich ośrodków grodowo-miejskich. Na przełomie X-Xi wieku został on rozbudowany oraz otoczony potężnymi wałami. Nieco później, w połowie XI wieku zbudowano w nim niewielki drewniany kościół, który był jednym z dwóch pierwszych kościołów drewnianych w Polsce. Na jego miejscu, po 1145 roku z fundacji Mieszka III Starego wzniesiono murowaną, romańską świątynię – kolegiatę św. Pawła Apostoła, która w późniejszych latach stała się jednym z miejsc spoczynku władców Polski. Kaliski gród na Zawodziu w XII wieku przeżywał jeden ze swoich najlepszych okresów, był wtedy jednym z najważniejszych, oprócz Poznania i Gniezna, ośrodków życia politycznego i gospodarczego Wielkopolski oraz jedną ze stolic regionu!

Kres świetności grodu na Zawodziu nastał w XIII wieku, kiedy to zdobył go książę śląski Henryk Brodaty (1233). Gród na kaliskim Zawodziu został wtedy spalony i mocno zniszczony, co na pewno wpłynęło na decyzję Henryka Brodatego o przeniesieniu centrum osadniczego Kalisza na drugi brzeg Prosny. Nowy kaliski gród zlokalizowano około 1,5 km na północ od Zawodzia i dał on początek współczesnemu miastu lokacyjnemu. Ostatecznie gród na Zawodzie częściowo odbudowano i funkcjonował on równocześnie obok rozwijającego się miasta. Jego ostateczny koniec nastąpił na skutek najazdu Krzyżaków w 1331 roku, którzy zniszczyli wtedy również stojącą w nim romańską kolegiatę pw. św. Pawła.

Królewski Kalisz

Intensywny rozwój nowego kaliskiego grodu sprawił, że miasto w drugiej połowie XIII wieku uzyskało prawa miejskie (ok. 1257 roku na prawie średzkim) oraz stało się główną rezydencją Bolesława Pobożnego i stolicą wschodniej Wielkopolski. Bolesław Pobożny ufundował w mieście również dwie świątynie: pierwszy dla sprowadzonych do miasta franciszkanów – kościół pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika i o kilka lat starszy od niego kościół pw. św. Mikołaja – dzisiejszą katedrę. Również za czasów Bolesława Pobożnego wydano słynny Statut Kaliski, czyli dokument regulujący prawne położenie mniejszości żydowskiej, która w mieście zorganizowana była w gminę, zresztą jedną z najstarszych na ziemiach polskich. Pod koniec XIII wieku, również z polecenia Bolesława Pobożnego wzniesiono w Kaliszu zamek książęcy, który został wzniesiony pod koniec XIII wieku. Zamek rozbudował i przekształcił na murowaną warownie Kazimierz III Wielki w XIV wieku, czyniąc z niego największy zamek w Wielkopolsce! W kaliskim zamku królewskim w późniejszych latach aż 27-krotnie przebywał król Władysław Jagieło, który szczególnie upodobał sobie okres wielkanocny, podczas którego zatrzymywał się w Kaliszu niemal co rok na kilka dni.

Jezuici i obserwacje Słońca

W olejnych stuleciach (XV i XVI w.) nastąpił znaczący rozkwit i rozwój miasta. Ważnym wydarzeniem dla miasta było sprowadzenie do niego przez prymasa i arcybiskupa gnieźnieńskiego Stanisława Karnkowskiego w 1583 roku jezuitów oraz ufundowanie dla nich kolegium wraz z kościołem pw. św. Wojciecha i Św. Stanisława Biskupa. Działalność jezuitów miała ogromny wpływ na architektoniczne i intelektualne oblicze miasta. W związku z ich przyjściem nie tylko powstała pierwsza poważna uczelnia w mieście ale również seminarium, drukarnia, bogata biblioteka a nawet pierwsze w Polsce nowożytne obserwatorium astronomiczne! Swoje obserwacje prowadził w nim belgijski jezuita Karol Malapert wraz ze swoimi polskimi asystentami, skupiając się głównie na badaniu Słońca (ok. 1613 roku). W celu prawidłowej obserwacji, skonstruowali oni pierwszy montaż paralaktyczny (przyrząd – rodzaj statywu na którym montowano lunetę, ułatwiający podążanie za pozornym ruchem strefy niebieskiej)., który do dzisiaj jest jednym z podstawowych instrumentów używanych przez astronomów z całego świata! W Kaliszu też po raz pierwszy na ziemiach Polski prowadzono obserwacje przy użyciu lunety, sprawdzonej do miasta przez jezuitów.

Zabory, teatr i fortepiany

Liczne wojny i pożary, które nawiedziły miasto w XVII i XVIII w. zahamowały jego rozwój. Najgorsze lata przypadły jednak na koniec XVIII wieku, kiedy to Kalisz najpierw niemal cały spłonął w jednym z największych pożarów miasta (1792) a następnie w wyniku II rozbioru Polski, znalazł się pod zaborem pruskim. Okres rządów pruskich (1793-1806) to znaczna przebudowa miasta, podczas której rozebrano większość murów miejskich, wytyczono reprezentacyjną aleję (obecna Aleja Wolności), założono Park Miejski oraz wybudowano pierwszy, drewniany teatr. W 1807 roku Kalisz został stolicą departamentu Księstwa Warszawskiego a następnie od 1815 roku włączony do Królestwa Polskiego, tzw. Kongresówki, w którym był ważnym ośrodek administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym. W 1818 roku decyzją Józefa Zajączka – namiestnika królewskiego, który wydał postanowienie o funduszu pożyczkowym dla miasta rozpoczął się kolejny okres wielkiej przebudowy miasta. To wtedy wybudowano m. in. Gmach Trybunału, Szkołę Wojewódzką, Pałac Gubernatorski czy Most Kamienny – jeden z dzisiejszych symboli miasta! Ponadto wytyczono wiele alteri i ulic oraz placów, uregulowano Kaliski Węzeł Wodny, powołano drugą w Polsce Ochotniczą Straż Pożarną (Kaliską Straż Ogniową) dla której wzniesiono okazałą neogotycką strażnicę, która nie dotrwała niestety do naszych czasów.

W tym samym czasie Kalisz tętnił również życiem ośrodka intelektualnego i kulturalnego. Swoje dzieła w tym okresie tworzyli twórcy związani z Kaliszem, m. in. Adam Asnyk, Maria Konopnicka, Wojciech Bogusławski, Stefan Szolc-Rogoziński czy nieco później Maria Dąbrowska. Oprócz tego w mieście powołano najstarsze w Polsce towarzystwo muzyczne dla którego w 1902 roku wzniesiono gmach z salą koncertową oraz wybudowano okazały Teatr Miejski (1900), malowniczo zlokalizowany nad samą Prosną. Pod koniec XIX wieku w Kaliszu powstały również dwie fabryki fortepianów: pierwsza, którą założył Teodor Betting (funkcjonowała w Kaliszu do 1939 roku, potem przeniesiona do Leszna) oraz drugą – legendarną i znaną na całym świecie Fabrykę Fortepianów i Pianin „Calisia” Arnolda Fibigera.

Najbardziej zniszczone miasto Europy!

Jednym z najbardziej tragicznych okresów w losach miasta był początek I wojny światowej (7–22 sierpnia 1914), kiedy to zdobyte bez walki miasto z niewyjaśnionych przyczyn zostało ostrzelane i zbombardowane przez wojska pruskie a następnie doszczętnie spalone. Z miasta musiało uciekać ponad 65 tysięcy mieszkańców (w mieście pozostało tylko ok. 5000 osób) a skala zniszczeń sięgała 95% staromiejskiej zabudowy. Zdaniem wielu historyków Kalisz był najbardziej zniszczonym miastem w Europie w czasie I wojny światowej! W trakcie trwania Wielkiej Wojny w podkaliskim obozie jenieckim w Szczypiornie przetrzymywani przez wojska pruskie byli polscy działacze niepodległościowi oraz żołnierze Legionów Polskich, którzy w ramach obozowych zajęć gimnastycznych zaczęli grać szmacianą piłką w grę, dzisiaj znaną jako piłka ręczna, zwana też od dzisiejszej dzielnicy miasta szczypiorniakiem.

Ogrom wojennych zniszczeń miasta wzbudził dyskusję nad sensownością jego odbudowy miasta. Ostatecznie postanowiono podjąć się tego ogromnego wyzwania, które było pierwszym tak dużym przedsięwzięciem w skali kraju, niezwykle ważnym z względu na znaczenie dla polskiej ochrony zabytków urbanistyki. Staromiejskie centrum odbudowano zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi, zachowując zabytkowy układ przestrzenny. Odbudowana kaliska starówka otrzymała charakterystyczny tylko dla Kalisza styl a przyjęte rozwiązania architektoniczne nie nawiązywały ściśle do historycznych rekonstrukcji, czego najlepszym przykładem może być np. gmach kaliskiego ratusza.

Kalisz odrodził się niczym Feniks z popiołów, stając się w 1939 roku 15. największym miastem w kraju, liczącym ponad 80 000 mieszkańców i będącym ważnym ośrodkiem przemysłowym. Podczas II wojny światowej Kalisz znalazł się poza głównym teatrem działań wojennych i obszarem najważniejszych kierunków natarć. Wcielony został do tzw. Kraju Warty a podczas niemieckiej okupacji mieszkańcy miasta byli represjonowani i prześladowani a ludność żydowska (ponad 25 000 osób) została wysiedlona. Po wojnie dalej trwała rozbudowa przemysłu (głównie spożywczego, odzieżowego, chemicznego, metalowego i włókienniczego) oraz rozkwit działalności kulturalnej, m. in. organizacja Kaliskich Spotkań Teatralnych czy Festiwalu Pianistów Jazzowych a także powołanie do życia Filharmonii Kaliskiej. W latach 1975 – 1998 roku Kalisz był siedzibą województwa kaliskiego (obecnie na terenie województwa wielkopolskiego) a od 1992 roku jest sercem diecezji kaliskiej, do której ze swoją pielgrzymką przybył 4 czerwca 1997 roku papież Jan Paweł II. Ostatnie lata to rozwój kaliskiego szkolnictwa wyższego, m. in. powołanie Akademii Kaliskiej oraz dalszy rozwoju gospodarczy, realizowany również we współpracy z sąsiadującymi miejscowościami w ramach aglomeracji kalisko-ostrowskiej czy Kaliskiej Strefy Przemysłowej.

Położenie

Po tej długiej ale i tak mocno streszczonej historii Kalisza, kilka bardziej szczegółowych informacji o samym położeniu miasta. Kalisz położony jest w południowej Wielkopolsce oraz południowej części Niziny Południowowielkopolskiej, dokładniej na Wysoczyźnie Kaliskiej. Orientacyjnie znajduje się w centrum trójkąta wielkich miast Polski – Poznania, Wrocławia i Łodzi, od których dzieli je w przybliżeniu 120-130 kilometrów.

Dodatkowo miasto położone jest w malowniczej dolinie rzeki Prosny, lewego dopływu Warty. Na wysokości miasta w Prosny wpływa Swędrnia, jeden z jej dopływów a dodatkowo w ramach XIX-wieczych regulacji rzeki przez miasto przebiegają również kanały wodne, odciążające główne koryto rzeki i chroniące miasto przed powodzią.

Komunikacja i dojazd

Atrakcje w Kaliszu są na wyciągnięcie ręki! Dzięki położeniu Kalisza na ważnych szklakach komunikacyjnych (drogowych i kolejowych) możecie dotrzeć do niego na kilka sposobów. Kalisz położony jest na linii kolejowej nr 14 (Łódź Kaliska – Tuplice; odcinek Zduńska Wola – Ostrów Wielkopolski), dzięki czemu w wygodny sposób dojedziemy do Kalisza pociągiem. Swoje kursy realizują tutaj m. in. Koleje Wielkopolskie, POLREGIO czy PKP Intercity.

Dodatkową opcją jest możliwość dojazdu do Kalisza komunikacją autobusową. Największą siatkę połączeń autobusowych oferuje miejscowy PKS Kalisz Sp. z o.o. – szczegółowy rozkład jazdy znajdziecie na oficjalnej stronie internetowej Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej w Kaliszu. Połączenia lokalne realizują również prywatni przewoźnicy m. in. Pleszewskie Linie Autobusowe i inni.

Do Kalisza możecie dojechać również własnym samochodem. Przez miasto przebiega lub ma w nim początek kilka dróg krajowych i wojewódzkich (m. in. DK12, DK25, DW470, DW442), dzięki którym dojazd samochodem nie powinien stanowić problemu. Samochód będziecie mogli zaparkować w centrum miasta (np. w ciągu ulicy Parczewskiego, na ul. Świętego Stanisława czy na Placu Świętego Józefa). Parkowanie w centrum miasta jest płatne – funkcjonuje Strefa Płatnego Parkowania.

Najlepszym sposobem poruszania się po mieście jest autobusowa komunikacja miejska. Charakterystyczne żółto-niebieskie autobusy Kaliskich Linii Autobusowych, zatrzymują się na kilku przystankach zlokalizowanych na obrzeżach ścisłego centrum. Po mieście możecie poruszać się również pieszo. Kalisz to bardo kompaktowe miasto i na przykład dojście z położonego na południu miasta dworca kolejowego do ratusza zajmuje ok. 30 minut. Przy okazji będziecie mieli okazję zobaczyć inne ciekawe miejsca, których w Kaliszu nie brakuje.

Największe atrakcje w Kaliszu

Czas przejść do najważniejszej części wpisu, czyli listy zawierającej najciekawsze miejsca i atrakcje w Kaliszu. Trudno zebrać je wszystkie w jednym wpisie, dlatego poniżej wymienię Wam tylko te najważniejsze, najciekawsze i najbardziej popularne atrakcje w Kaliszu a pozostałe przybliżę Wam w osobnym wpisie, do którego link znajdziecie na końcu listy.

O tym jak ważnym miejscem na mapie Wielkopolski i Polski jest Kalisz oraz o tym, że posiada piastowski rodowód świadczy umieszczenie miasta na najstarszym polskim szlaku turystycznym – Szlaku Piastowskim, którego twarzami w 2023 roku zostali Kajko i Kokosz – zapewne dobrze Wam znani słowiańscy wojowie i bohaterowie popularnej serii komiksów. Przewodnikiem, odkrywającym przed Wami największe atrakcje w Kaliszu będę ja sam – półkaliszak od urodzenia!

Główny Rynek

Sercem miasta, również tym turystycznym jest bez wątpienia Główny Rynek w Kaliszu. Znajduje się w samym centrum kaliskiego Starego Miasta, będąc jego centralnym placem aż od XIII wieku. To prostokątny plac (o wym. 100 x 120 metrów), otoczony kolorowymi kamienicami i z niemal centralnie usytuowanym budynkiem kaliskiego ratusza z początku XX wieku.

W trakcie mojej wizyty w Kaliszu (czerwiec 2023) na kaliskim rynku trwały prace remontowe, które polegały m. in. na wymianie nawierzchni oraz infrastruktury podziemnej, dlatego na niektórych zdjęciach będzie widać nieco budowlanego bałaganu, którego nie zobaczycie odwiedzając Kalisz po 2023 roku. Poznajcie jednak największą atrakcję kaliskiego rynku!

Ratusz z multimedialną ekspozycją

Jedną z najnowszych atrakcji w Kaliszu jest multimedialna ekspozycja przybliżająca w nowoczesny sposób oraz w wyjątkowym miejscu historię miasta, jego losy na przestrzeni wieków oraz wyjątkowy charakter. Znajduje się ona w kaliskim ratuszu, dokładniej w jego piwnicach oraz ratuszowej wieży z której na końcu ścieżki zwiedzania możemy podziwiać zjawiskową panoramę miasta.

Trudno to miejsce przybliżyć w kilku zdaniach, dlatego poświęciłem tej wyjątkowej ekspozycji osobny wpis z którego ze szczegółami poznacie jej wyjątkowy i niepowtarzalny charakter – Wieża Ratuszowa w Kaliszu. Atrakcja, która zaskakuje i zachwyca!. Moim zdaniem obowiązkowe miejsce do odwiedzenia, podczas wizyty w Kaliszu!

Najstarszy w Polsce park miejski

Kolejnym miejscem wartym odwiedzenia jest kaliski Park Miejski, czyli najstarszy park publiczny w kraju, który dodatkowo przez wielu znawców sztuki parkowej, uznawany jest za najpiękniejszy park miejski w Polsce! Skrywa on w sobie kolejne atrakcje w Kaliszu ale nie tylko. Położony na wschód od kaliskiego Starego Miasta, na terenie klina ograniczonego wodami rzeki Prosny i jej dopływów zabytkowy park, tworzy niesamowitą zieloną scenerię i niepowtarzalny parkowy krajobraz!

Kaliski park to nie tylko oaza zieleni oraz miejsce rekreacji dla mieszkańców miasta, ale również kawał historii oraz ciekawa atrakcja turystyczna, która pomalutku odzyskuje swój blask z dawnych czasów. Więcej o nim przeczytacie w opisie tego miejsca: Park Miejski w Kaliszu. Najstarszy w Polsce!

Fontanna “Noce i dnie”

Jednym z najbardziej urokliwych miejsc w kaliskim parku jest uruchomiona w 2017 roku fontanna “Noce i dnie”. Swoją nazwą nawiązuje do powieści z lat 30. XX wieku o tym samym tytule, którą napisała związana z Kaliszem wybita polska powieściopisarka, kilkukrotnie nominowana na literackiej Nagrody Nobla – Maria Dąbrowska.

Fontanna “Noce i dnie” zastąpiła w tym miejscu zaniedbaną fontannę “Nastroje”, która nie cieszyła się zbytnią popularnością i sympatią mieszkańców miasta. Urok nowej fontanny doceniono, nagradzając ją tytułem „Najlepiej zagospodarowanej przestrzeni publicznej w Wielkopolsce” za rok 2018, przyznawanym przez poznański oddział Towarzystwa Urbanistów Polskich.

Baszta Dorotka

Kalisz dawnej otoczony był szczelnym pierścieniem murów obronnych, które w dużej mierze zostały rozebrane w XIX wieku. Pozostały jedynie ich niewielkie fragmenty a wśród nich ten, znajdujący się w pobliżu wspomnianej już fontanny “Noce i dnie”, na tyłach sanktuarium św. Józefa. Jest on niezwykle cenny, ponieważ w ich linii zachowała się jedyna średniowieczna baszta obronna, nazywana Basztą Dorotką.

Obecnie Baszta Dorotka to jeden z głównych symboli miasta a dodatkowo jest bohaterką najbardziej znanej lokalnej legendy, które w Kaliszu są cały czas żywe! Właśnie dlatego w jej murach otwarto Centrum Baśni i Legend Kaliskich oraz Lokacji Miasta przybliżające baśniowy świat kaliskich legend. Oprócz tego Baszta Dorotka to miejsce, gdzie na niewielkim placu u podstawy jej murów organizowanych jest wiele miejskich wydarzeń i eventów. Więcej o niej przeczytacie w opisie tego miejsca: Baszta Dorotka i dawne mury miejskie w Kaliszu

Rowerki wodne

W południowej części Parku Miejskiego w Kaliszu, nazwanej imieniem Ignacego Paderewskiego swoją siedzibę i przystań ma Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie, które niedawno otworzyło wypożyczalnię rowerków wodnych i sprzętu wodnego, tym samym umożliwiając przeżycie kolejnej przygody w Kaliszu!

Zabytkowe kościoły

Kalisz to miasto kościołów! Tylko na samym Starym Mieście znajdziecie ich aż cztery a kolejne dwa, położone są tuż za dawnymi murami miejskimi. Ogółem w ścisłym centrum miasta znajdziecie aż siedem świątyń, każda o wyjątkowej historii i architekturze!

Katedra pw. św. Mikołaja

Obecnie kościół pw. św. Mikołaja to najważniejsza świątynia w mieście, która od 1993 roku jest katedrą diecezji kaliskiej. Wzniesiono ją w 2. poł. XIII wieku z fundacji księcia Bolesława Pobożnego, jako główna świątynia (fara) niedawno powstałego miasta na drugim brzegu rzeki.

Kaliska katedra pozostaje najstarszym kościołem kaliskiego Starego Miasta (starsza była tylko nieistniejąca kolegiata pw. św. Pawła na Zawodziu) a jej strzelista, gotycka wieża to jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów w mieście. Więcej o niej przeczytacie w opisie tego miejsca – Katedra pw. św. Mikołaja w Kaliszu

Warto będą w tym miejscu zwrócić również uwagę na budynek dawnego klasztoru kanoników laterańskich z XV wieku a dzisiejszej plebanii (po zachodniej stronie świątyni), który jest najstarszym murowanym budynkiem mieszkalnym w Kaliszu!

Narodowe Sanktuarium św. Józefa

Dla pielgrzymów najważniejszym kaliskim kościołem jest jednak Narodowe Sanktuarium św. Józefa, mieszczące się w gotyckiej świątyni z XIV wieku pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Po zniszczeniu kościoła w grodzie na Zawodziu, przejęła tytuł kościoła kolegiackiego. Prawdziwą sławę i tłumy pielgrzymów zawdzięcza jednak obrazowi Świętej Rodziny, uznanemu już w XVIII wieku za cudowny, który znajduje się w bocznej kapicy świątyni.

Więcej o tej kaliskiej świątyni przeczytacie w opisie tego miejsca – Sanktuarium świętego Józefa w Kaliszu. Wybierając się do niej warto odwiedzić również kaliski skarbiec sanktuarium św. Józefa, który mieści się w budynku świątyni. Poznajcie również to niezwykłe miejsce, skrywające setki zabytkowych przedmiotów w tym bezcenną romańską patenę kaliską z czasów Mieszka III Starego czy wyjątkowej urody kielich, ofiarowany przez Kazimierza III Wielkiego! Więcej w odrębnym opisie – Skarbiec w Kaliszu

Pozostałe kościoły kaliskiego Starego Miasta

Na kaliskim Starym Mieście znajdziecie aż cztery kościoły, same w sobie tworząc wyjątkowe atrakcje w Kaliszu. Poza kaliską katedrą i sanktuarium św. Józefa warto odwiedzić również pojezuicki kościół pw. św. Wojciecha i św. Stanisława (potocznie zwany garnizonowym) oraz drugi najstarszy kościół w mieście – kościół franciszkański pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w którym od niedawna można podziwiać, niedawno odkryte ogromne gotyckie malowidło ścienne z przełomu XIII / XIV wieku, przedstawiające św. Krzysztofa, odkryte podczas niedawnych prac renowacyjnych.

W ścisłym centrum miasta znajdziecie ogółem aż siedem świątyń, jednak to nie wszystkie kościoły na które warto zwrócić uwagę w Kaliszu. Dwie perełki nowoczesnej architektury sakralnej znajdują się poza centrum miasta, na terenie osiedli mieszkalnych położonych na południe od Starego Miasta. Mam na myśli niezwykle efektowne Sanktuarium Miłosierdzia Bożego na ul. Asnyka oraz kościół Opatrzności Bożej na ulicy Polnej zaprojektowany w stylu zwanym brutalizmem. Oba te kościoły powstały w 2. poł. XX wieku, wyróżnia je jednak unikalna architektura.

Atrakcje w Kaliszu, które również warto poznać!

Trudno postawić granicę, które atrakcje w Kaliszu to prawdziwe perełki a które z nich, pełnią rolę drugoplanową. Dlatego kolejne propozycje i atrakcje w Kaliszu traktujcie nie jako dodatek a jako miejsca równie wyjątkowe i tak samo warte odwiedzenia, jak te wymienione powyżej!

Zawodzie

Wymieniając atrakcje w Kaliszu, nie można zapomnieć o jego najstarszej części. Zawodzie, położone na prawym brzegu Prosny to właśnie najstarsza część miasta, w której prawdopodobnie już w VIII-IX wieku istniał średniowieczny gród. Po wielu latach badań archeologicznych udało się odtworzyć częściowo jego wygląd, dzięki czemu dzisiaj możemy oglądać rekonstrukcje dawnej bramy wejściowej z mostem, palisady i ostrokołu, drewnianej wieży obronnej oraz część dawnych umocnień. Dodatkowo w szczególny sposób wyróżniono miejsce, gdzie stała romańska kolegiata, będąca miejscem spoczynku m. in. Mieszka III Starego. Wewnątrz zrekonstruowanego grodu znajduje się również kilka odtworzonych budynków mieszkalnych, grób kurhanowy z czasów plemiennych oraz repliki dłubanek, czyli ówcześnie używanych łodzi. Wszystko to można oglądać i poznawać w otwartym w 2007 roku rezerwacie archeologicznym.

Dodatkowo, będąc w tej części miasta warto zatrzymać się również czy niewielkim, zabytkowym drewnianym kościółku pw. św. Wojciecha z końca XVIII wieku, który jest najmniejszą świątynią w mieście. Bardzo trudno dostać się jednak do jego środka, ponieważ drzwi kościoła otwierane są tylko kilka razy w roku, m. in. na okolicznościowe nabożeństwa czy uroczyste msze święte w wybrane święta kościelne (m. in. drugi dzień świąt Wielkanocnych, święto Matki Boskiej Śnieżnej (5 sierpnia) czy w dzień zaduszny).

Aleje Wolności

Dzisiejsze Aleje Wolności to najbardziej reprezentacyjna arteria miasta. Swój początek ma na Złotym Rogu, przy moście kamiennym a kończy się pod charakterystycznym budynkiem kaliskiego teatru. Biegnąca równolegle do rzeki ulica to miejsce, gdzie nie tylko chętnie spacerują mieszkańcy miasta ale również skupisko wyjątkowych i zabytkowych budynków, jak np. gmach Pałacu Trybunalskiego (dzisiejszy sąd), dawny Pałac Ślubów (obecnie Villa Calisia) czy wyjątkowe kamienice, w tym ta gdzie mieściła się pierwsza fabryka fortepianów A. Fibigera (Aleje Wolności 21).

Miejsce to urzeka nie tylko stylową architekturą ale również wieloma kompozycjami i rabatami kwiatowymi oraz ustronnością, spotęgowaną przez przyjemny cień rosnących tutaj drzew i szum przepływającej tuż obok rzeki.

Most kamienny

Aleje Wolności swój zachodni koniec mają na Złotym Rogu, przy XIX-wiecznym moście kamiennym, który jest kolejnym symbolem Kalisza.

Potężny most, wybudowany z piaskowca w 1825 roku to najstarszy i najpiękniejszy ze wszystkich, ponad 30 kaliskich przepraw przez rzekę. To również wyjątkowo cenny zabytek techniki, o klasycystycznych architektonicznych formach, którego nie można pominąć wymieniając najciekawsze atrakcje w Kaliszu.

Teatr w Kaliszu

Aleję Wolności z drugiej strony zamyka Plac Wojciecha Bogusławskiego, przy którym stoi kolejna z wizytówek miasta – okazały gmach kaliskiego teatru im. W. Bogusławskiego. Został on niezwykle malowniczo zlokalizowany nad samym brzegiem Prosny, przez co nie tylko wyjątkowo się prezentuje ale jest również nazywany teatrem na wodzie.

Dzisiejszy gmach teatru został wzniesiony w okresie międzywojennym według projektu Czesława Przybylskiego. Budynek teatru urzeka neoklasycystyczną architekturą, która pięknie komponuje się nie tylko z przepływającą przy nim rzeką ale również zielenią kaliskiego Parku Miejskiego, do którego przy teatrze prowadzi most Teatralny zwany także Parkowym.

Muzeum Osiakowskich

Na kaliskim Starym Mieście, całkiem niedaleko kościoła katedralnego znajdziecie jeszcze niezwykłe wręcz unikatowe muzeum, które jest działem jednego człowieka – pasjonata pamiątek po dawnym Kaliszu oraz kolekcjonera – Andrzeja Berneta. Zebrał on tysiące przedmiotów codziennego użytku, niekiedy wręcz skarbów i pamiątek po dawnych mieszkańcach miasta, spośród których każdy opowiada jakąś historię!

W tym nietypowym muzeum, który zapewne nazwiecie najpiękniejszym bałaganem jaki widzieliście znajdziecie tysiące pozornie codziennych przedmiotów sprzed wielu lat, skrywających historię miasta. Wśród zebranych zbiorów są m. in. wyjątkowe kaliskie lalki, narzędzia, tabliczki uliczne, książki, mapy, naczynia, obrazy i setki innych skarbów. Więcej o tym unikalny muzeum przeczytacie w opisie tego miejsca – Muzeum Osiakowskich w Kaliszu. Historia miasta w przedmiotach

Calisia – dawna fabryka fortepianów i pianin

Choć dzisiaj w budynku dawnej fabryki fortepianów i pianin Arnolda Fibigera znajduje się hotel oraz powierzchnie usługowe, ten przepiękny, ceglany gmach nie stracił swojego wyjątkowego uroku i charakteru! Historia budowy i naprawy fortepianów w Kaliszu sięga końca XVIII wieku, kiedy działał w mieście Bogusław Peter – pierwszy znany kaliski fortepianmistrz. Jednak to dopiero ród Fibigerów a dokładniej Gustaw Arnold Fibiger (miał braci: Aleksandra i Karola, którzy również produkowali fortepiany) zyskał światowy rozgłos swoim fortepianem koncertowym w 1885 roku. Od tego czasu Kalisz stał się światowym zagłębiem budowy fortepianów, gdzie do 1939 roku wyprodukowano 50 000 instrumentów (z czego ok. 21 000 właśnie w fabryce Calisia).

W 1900 roku fabryka Fibigera przeniosła się do wybudowanego budynku przy dzisiejszej ulicy Chopina, który do dzisiaj jest symbolem i świadectwem wyjątkowego kaliskiego rzemiosła i techniki a także historii przemysłowej nie tylko miasta ale i całego kraju! Jednak nie tylko fortepianowa historia jest wyjątkowa, ale również sam budynek, który na swoje czasy charakteryzował się pionierską konstrukcją szkieletową z żelbetu oraz posiadał imponujące w tamtym okresie nowoczesne silniki: jeden parowy i dwa gazowe. Słowem cud ówczesnej techniki! Produkcja fortepianów i pianin trwała w nim przez ponad 100 lat i zakończyła się w 2007 roku. Lata dwutysięczne to czarny okres dla tego wyjątkowego budynku, który stał opuszczony i zaniedbany. Dopiero kilkanaście lat później znalazł się Inwestor, który przekształcił ten wyjątkowy gmach w obiekt hotelowo-konferencyjno-usługowy, ponownie ożywając go i przywracając mu dawny blask! Obecnie to kompleks budynków pod szyldem “Calisia One“, który wprowadził zupełnie nową jakość architektury i nowoczesnej miejskiej przestrzeni w Kaliszu, będąc przy okazji jedną z najlepszych tego typu realizacji w Polsce w ostatnim czasie.

Pozostałe atrakcje w Kaliszu

Trudno zmieścić wszystkie atrakcje w Kaliszu oraz miejsca, które po prostu warto zobaczyć lub poznać odwiedzając to wielkopolskie miasto w jednym wpisie… Dlatego w tym, który właśnie się kończy przybliżyłem Wam tylko te atrakcje w Kaliszu, które moim zdaniem się po prostu “TOP”. Oczywiście, że zabrakło na tej liście kilku bardzo ciekawych propozycji, ale gdzieś trzeba postawić granicę.

Jednak nie zostawiam Was, tylko z tymi kilkunastoma miejscami, które poznaliście w powyższym wpisie! Odkryjcie znacznie więcej niezwykłych miejsc, zakątków, budowli i historii, które skrywa w sobie niesamowity Kalisz! Poznajcie dawne kaliskie więzienie, Centrum Baśni i Legend, pełen uroku Pałac Komisji Wojewódzkiej Kaliskiej, klimatyczny kościół jezuitów pw. Nawiedzenia NMP, kaliskie murale, muzea i unikalne zabytki! Wszystko to w moim kolejnym wpisie o Kaliszu – już wkrótce – prace trwają!

Bibliografia

• broszura “Kalisz na szlaku bursztynowym“, wydana przez Miasto Kalisz – Wydział Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki
• broszura “Szlakiem Kalisza Piastowskiego“, wydana przez Miasto Kalisz – Wydział Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki
• broszura informacyjna “Pierwsze polskie obserwatorium astronomiczne” wydana przez Fundację Karola Malaperta,
• oficjalna strona internetowa Miasta Kalisza – www.kalisz.pl, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis zespół Fabryki Fortepianów i Pianin Arnolda Fibigera i Spółki w serwisie www.zabytek.pl, link, dostęp z dn. 26.07.2023,
• wpis most kamienny na rz. Prośnie w serwisie www.zabytek.pl, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• artykuł W kościele franciszkańskim w Kaliszu odkryto malowidło z przełomu XIII/XIV w serwisie www.dzieje.pl, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• artykuł Alfa i omega w kaliskiej architekturze (II) w serwisie www.zyciekalisza.pl, link, dostęp z dn. 26.07.2023,
• artykuł Plac Kilińskiego – najlepiej zagospodarowana przestrzeń publiczna w Wielkopolsce w serwisie www.kalisz24.info.pl, link, dostęp z dn. 23.07.2023,
• artykuł Kalisz z Ptolemeusza w serwisie www.polityka.pl, link, dostęp z 24.07.2023,
• artykuł Calisia – reaktywacja w serwisie www.kulturaupodstaw.pl, link, dostęp z dn. 26.07.2023,
• wpis Kalisz Średniowieczny zamek królewski na stronie www.zamkomania.pl, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Kalisz – zamek królewski na stronie www.medievalheritage.eu, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Kalisz na stronie www.regionwielkopolska.pl, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• hasło Kalisz w internetowej encyklopedii PWN – www.encyklopedia.pwn.pl, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• hasło Kalisia w internetowej encyklopedii PWN – www.encyklopedia.pwn.pl, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Kościół św. Wojciecha na Zawodziu na stronie www.wkaliszu.pl, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Aleja Wolności na stronie www.wkaliszu.pl, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Kolegium Jezuickie na stronie www.wkaliszu.pl, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• strona Kalisz w serwisie pl.wikivoyage.org, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Kalisz w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Kalisia w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 24.07.2023,
• wpis Kaliskie w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Najstarsze lokacje miast w Polsce na prawie niemieckim w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Zamek Królewski w Kaliszu w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Kolegiata św. Pawła Apostoła w Kaliszu w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Zawodzie (Kalisz) w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Obóz internowania w Szczypiornie w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Fabryka Fortepianów i Pianin Teodor Betting w Kaliszu w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Ochotnicza Straż Pożarna w Kaliszu w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Główny Rynek w Kaliszu w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 25.07.2023,
• wpis Fabryka Fortepianów i Pianin „Calisia” w serwisie pl.wikipedia.com, link, dostęp z dn. 27.07.2023,
• wpis Maria Dąbrowska w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 23.07.2023,
• wpis Noce i dnie (powieść) w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 23.07.2023,