Sanktuarium świętego Józefa w Kaliszu

Narodowe sanktuarium świętego Józefa w Kaliszu to jeden z trzech najważniejszych i najstarszych kościołów w mieście. Kaliska bazylika, położona na obrzeżach Starego Miasta tuż przy Baszcie Dorotce i Parku Miejskim jest najważniejszym w Polsce ośrodkiem kultu św. Józefa, patrona rodzin do której rocznie przybywa nawet 200 000 pielgrzymów z całej Polski.

Historia sanktuarium św. Józefa sięga XIII wieku, kiedy to w miejscu dzisiejszej świątyni stał niewielki drewniany kościół filialny nieistniejącej kolegiaty św. Piotra na kaliskim Zawodziu. W XIV wieku najpierw został uznany kościołem parafialnym a następnie w 1359 roku, arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki, nadał kościołowi tytuł kolegiaty, który przejęła po zniszczonej w 1331 roku kolegiacie na Zawodziu. Wraz z podniesieniem rangi kościoła biskup Skotnicki ufundował również nową, murowaną świątynię, która stanęła na miejscu wcześniejszego kościoła drewnianego. Przetrwała ona kilka kolejnych stuleci aż do XVIII wieku, kiedy to w wyniku katastrofy budowlanej na skutek nieudolnej rozbiórki dawnego dworu arcybiskupiego i innych zabudowań jezuickich przyległych do kościoła, część świątyni runęła i uległa zniszczeniu (1783). Od zniszczenia ocalały jedynie prezbiterium, zakrystia z kapitularzem i ołtarze przy ścianie południowej wraz z obrazem Świętej Rodziny. Dzięki staraniom ówczesnego proboszcza ks. Stanisława Kłossowskiego już w latach 1790-1792 nastąpiła odbudowa kościoła oraz jego powiększenie. Nowobudowana część świątyni została wzniesiona w stylu późnobarokowym a dla cudownego obrazu Świętej Rodziny wybudowano boczną kaplicę, gdzie następnie umieszczono go w późnobarokowym, bogato dekorowanym ołtarzu. Sanktuarium świętego Józefa w Kaliszu, podobnie jak duża część Starego Miasta uległ częściowemu zniszczeniu również podczas I wojny światowej, dlatego w latach 1925-1926 zrealizowano odbudowę zniszczonej wieży kościoła. W 1970 roku w podziemiach kościoła oddano kaplicę – pomnik ku czci martyrologi duchowieństwa polskiego w Dachau, którą ufundowali byli więźniowie, jako wotum dziękczynne. W 1978 roku papież Paweł VI podniósł kolegiatę do godności Bazyliki Mniejszej.

W kaliskim sanktuarium warto zwrócić uwagę również na jej wyposażenie. Do najciekawszych elementów należy m. in. gotycki ołtarz szafowy tzw. poliptyk kaliski mistrza z Gościszowic (w lewej nawie), klasycystyczny ołtarz główny z postaciami ewangelistów i kopią obrazu Matki Boskiej Ab igne (od ognia) z XV w. a także bogato rzeźbione stalle, polichromię o tematyce maryjnej i tron papieski w prezbiterium. Najważniejszym skarbem kaliskiego sanktuarium jest jednak cudowny obraz Świętej Rodziny, który został ufundowany jako wotum dziękczynne za uzdrowienie i umieszczony w kolegiacie około 1670 roku, przez mieszkańca wsi Szulec k. Opatówka o nazwisku Stobienia. Od początku otoczony był kultem mieszkańców miasta jak i przybywających do niego pielgrzymów. W 1758 roku wojewoda trocki ofiaruje swoje wota dziękczynne – srebrne sukienki i złote korony dla obrazu a kilkanaście lat później, w 1770 roku uznany dekretem prymasa Polski Gabriela Podolskiego za cudowny. Po odbudowie kolegiaty na skutek zawalenia części świątyni, dokładnie 15 maja 1796 roku miała miejsce uroczysta koronacja obrazu z rąk delegowanego przez Stolicę Apostolską, sufragana gnieźnieńskiego biskupa Michała Kosmowskiego. W 1983 roku dokonano zuchwałej kradzieży zabytkowych srebrnych sukienek i złotych koron oraz setek plakiet wotywnych. Obraz rekonorowano w 1985 roku a 4 czerwca 1997 roku do kaliskiego sanktuarium przybył podczas swojej VI pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II.

Największa popularność i znaczący wzrost kultu św. Józefa nastąpił po II wojnie światowej, w związku z pielgrzymkami księży ocalałych z niemieckiego obozu koncentracyjnego Dachau, którzy to właśnie św. Józefowi zawdzięczają swoje cudowne ocielenie przed zagładą. Żyjący księżą dachauczycy pielgrzymują do obrazu sanktuarium św. Józefa w Kaliszu corocznie 29 kwietnia.