Park Wilsona w Poznaniu to jeden z najpiękniejszych parków miejskich w stolicy Wielkopolski. Mimo, że nie należy do największych, skrywa w sobie bardzo wiele ciekawych miejsc, unikalną historię, wyjątkowe obiekty oraz pełną uroku przyrodę. Będziecie zaskoczeni jak wiele do opowiedzenia i zaprezentowania ma ten niepozorny skrawek miejskiej zieleni, wciśnięty w zwartą i również piękną XIX-wieczną zabudowę Łazarza, z wyjątkowej urody kamienicami. Poznajcie Park Wilsona w Poznaniu!
Park Wilsona w Poznaniu – podstawowe informacje
Nim przybliżę Wam najciekawsze miejsca najstarszego parku publicznego w Poznaniu, wypada zrobić krótki wstęp z garścią podstawowych informacji. Zacznijmy od historii tego niezwykłego miejsca na mapie stolicy Wielkopolski.
Historia parku
W latach 30. XIX wieku na terenie podpoznańskiego Łazarza, Towarzystwo Upiększania Miasta Poznania założyło szkółkę drzew i krzewów ozdobnych, która zajmowała tereny dzisiejszego Parku Wilsona. Szkółka istniała w tym miejscu do pierwszych lat XX wieku, później została przeniesiona na poznańskie Jeżyce. W 1902 roku, kiedy Łazarz był już dzielnicą Poznania, Towarzystwo przekazało tereny swojej dawnej szkółki miastu, zastrzegając jednocześnie by miejsce to pełniło funkcję ogólnodostępnego parku. Dwa lata później, w 1904 roku władze miejskie, zdecydowały utworzyć na tym terenie Ogród Botaniczny, będący zarówno zakątkiem do wypoczynku mieszkańców jak i miejscem hodowli roślin, które służyły do celów dydaktycznych pobliskich szkół.
Ogród Botaniczny zaprojektował Hermann Kube – ówczesny dyrektor Poznańskich Ogrodów Miejskich. Zaprojektował on dwuczęściowe założenie parkowe, składające się z części regularnej (północnej) i nieregularnej (południowej) ulokowanej wokół parkowego stawu, utrzymanej w stylu angielskim wraz z ogrodem skalnym (obecnie Alpinarium) i miejscem do wypoczynku. W 1910 roku na jego terenie, w ramach Wystawy Wschodnioniemieckiej Przemysłu, Rzemiosła i Rolnictwa wzniesiono palmiarnię a na terenie samego parku ulokowano Wystawę Ogrodniczą, na której wystawiały się najlepsze zakłady ogrodnicze z terenów dawnej Rzeczypospolitej wcielonych do Prus.
Dzisiejszy Park Wilsona w Poznaniu pełnił funkcję ogrodu botanicznego do 1925 roku, kiedy to otwarto Szkolny Ogród Botaniczny przy ulicy Dąbrowskiego w dzielnicy Jeżyce. Wtedy to też przemianowano łazarski park na Park im. prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona, co miało uczcić 150. rocznicę powstania Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej oraz samego amerykańskiego polityka, laureata pokojowej Nagrody Nobla i wielkiego orędownika odrodzenia państwa polskiego po I wojnie światowej. W 1931 roku odsłonięto w parku również pomnik prezydenta Wilsona, którego historię przybliżę Wam w dalszej części wpisu.
W 1951 roku, kiedy to Polska była satelickim państwem ZSRR, z oczywistych względów zmieniono patrona parku z prezydenta Stanów Zjednoczonych na Macieja Kasprzaka, socjalistycznego rewolucjonisty związanego z Wielkopolską, którego pomnik stanął na miejscu dawnego pomnika Wilsona. W 1980 roku park wpisano do rejestru zabytków a kilka lat później rozpoczęto długi proces rewaloryzacji parku, który ostatecznie przyczynił się do tego, że Park Wilsona w Poznaniu (nosi tą nazwę ponownie od 1990 roku) jest obecnie jednym z najbardziej reprezentacyjnych parków miejskich w stolicy Wielkopolski. Obecnie Parkiem Wilsona zarządza Palmiarnia Poznańska.
Lokalizacja – Park Wilsona w Poznaniu
Park Wilsona w Poznaniu znajduje się na obszarze dzisiejszej dzielnicy Łazarz, na południowy-wschód od ścisłego centrum miasta. Ulokowany jest on na terenie ograniczonym ulicami: Głogowską, Berwińskiego, Matejki, Parkową i zabudowaniami przy ulicy Śniadeckich.
Park Wilsona w Poznaniu znajduje się niemal w bezpośrednim sąsiedztwie terenów Międzynarodowych Targów Poznańskich oraz zabytkowego zespołu mieszkaniowego Johow-Gelände.
Dojazd i komunikacja
Park Wilsona w Poznaniu położony jest bezpośrednio przy trasie tramwajowej, biegnącej wzdłuż ulicy Głogowskiej (najbliższy przystanek Park Wilsona) a dodatkowo w jego pobliżu znajdują się również przystanki miejskiej komunikacji autobusowej (m. in. przystanek Palmiarnia, Park Wilsona). Dzięki nim, bez większego problemu dotrzemy do niego komunikacją miejską – szczegóły na stronie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu.
Park Wilsona w Poznaniu znajduje się również bardzo blisko (około 800 metrów) od jednego z największych dworców kolejowych w kraju – Poznania Głównego (2. miejsce pod względem liczby obsługiwanych podróżnych w ciągu doby) oraz znajdującego się na nim dworca autobusowego.
Do Parku im. T. W. Wilsona możecie dotrzeć również rowerem (najbliższe ścieżki rowerowe biegną w ciągu ulic Głogowskiej, Grunwaldzkiej czy Wyspiańskiego) a także samochodem.
Parking
Na wybierających się do Parku Wilsona samochodem czekają miejsca parkingowe m. in. na parkingu Międzynarodowych Targów Poznańskich (parking płatny, wjazd do ul. Matejki) lub okolicznych ulicach, na których obowiązuje Strefa Płatnego Parkowania.
Godziny otwarcia
Podczas rewitalizacji parku w latach 1993-94, ponownie ogrodzono cały park a na jego teren prowadzi 6 bram, z czego najokazalej prezentuje się wejście od ul. Głogowskiej. Z racji swojego zabytkowego charakteru, park zamykany jest na noc i otwierany codziennie pomiędzy godziną 5.00 a 22.00. Wstęp na teren parku jest bezpłatny.
Poznajcie Park Wilsona w Poznaniu!
Czas przejść to samego Parku Wilsona, który mimo, że nie należy do największych (powierzchnia ok. 6,6 ha), składa się z dwóch części, znacząco się od siebie różniących zarówno stylem architektury parkowej jak i samą przyrodą. Dlatego też, poniższy opis parku podzieliłem również na dwa rozdziały, poświęcone części północnej (charakteryzującej się stylem francuskim i zlokalizowaną na północnych krańcach Palmiarnią Poznańską) oraz południowej (zaprojektowanej w stylu angielskim).
Spacerując po parku możecie łatwiej poznać jego najciekawsze zakątki oraz historię a także odnaleźć się terenie, dzięki rozmieszonym w różnych miejscach parku tablicom informacyjnym.
We francuskim stylu (część północna)
Zaczynamy od najbardziej charakterystycznej części Parku Wilsona, która najczęściej widnieje na pocztówkach z tego miejsca. Od muszli koncertowej aż do budynku palmiarni, rozciąga się park w stylu francuskim z geometrycznym układem ścieżek i alejek, pomiędzy którymi znajdują się okazałe klomby i kompozycje kwietne.
Bez wątpienia to najbardziej reprezentacyjna cześć parku i jeden z najbardziej reprezentacyjnych zakątków wszystkich parków miejskich w Poznaniu. Niewątpliwego uroku dodają okazałe i zadbane kwietne kompozycje, które o każdej porze roku prezentują się inaczej.
Palmiarnia Poznańska
Największą atrakcją Parku Wilsona jest Palmiarnia Poznańska, największa palmiarnia w Polsce i jednocześnie jedna z najstarszych w kraju. Położona jest na północnym krańcu Parku Wilsona w Poznaniu a jej charakterystyczna bryła, widoczna jest niemal z każdego miejsca północnej części parku.
Trudno o Palmiarni w Poznaniu napisać w kilku zdaniach, dlatego też naszą wizytę pod poznańskimi palmami opisaliśmy dla Was w osobnym wpisie – Palmiarnia w Poznaniu. Największa w Polsce!
Perseusz, Andromeda i Smok Morski
Centralnym punktem geometrycznego parku francuskiego jest stojąca na środku centralnego klombu rzeźba (dawna fontanna) Perseusza i Andromedy, projektu Jana Pfuhla z 1879 roku. Przedstawia ona scenę z mitologii greckiej, w której Perseusz ratuje Andromedę z rąk Smoka Morskiego (w ludzkiej postaci) przy pomocy trzymanej w ręku Meduzy. Fontanna była podarunkiem cesarzowej Wiktorii dla miasta, z okazji jej wizyty w Poznaniu w 1888 roku.
Pierwotnie rzeźba była elementem fontanny, odsłoniętej 9 kwietnia 1891 roku na dzisiejszym Placu Cyryla Ratajskiego (dawnej Placu Królewskim). Zrekonstruowana w 1954 roku przez poznańskiego rzeźbiarza Edwarda Haupta, po czym przeniesiona do Parku Wilsona w 1956 roku.
Muszla koncertowa i fontanna
Od południa część parku w stylu francuskim zamyka muszla koncertowa z 1936 roku, stojąca tuż obok parkowej fontanny. Muszlę koncertową zaprojektował Jerzy Tuszowski a jej konstrukcja wykonana została z drewna (głównie koliste wnętrz muszli) oraz cegieł.
Przed muszlą znajduje się niewielka widownia z drewnianymi ławkami oraz uznawana za centralne miejsce całego Parku Wilsona w Poznaniu – okazała fontanna. Została zbudowana na Powszechną Wystawę Krajową (PeWuKę) w 1929 a za jej projekt odpowiadał bardzo ceniony poznański architekt Roger Sławski, nadając jej formę ośmioramiennej gwiazdy. Obecnie fontanna uruchamiana jest okazjonalnie, najczęściej w weekendy.
Południowa część północnej części Parku Wilsona, której sercem jest muszla koncertowa rodem z górskiego uzdrowiska, to miejsce nadal odbywają się koncerty wydarzenia artystyczne czy kulturalne, przyciągające mieszkańców miasta. Niestety jest ich znacznie mniej, niż miało to miejsce w czasach świetności parku, czyli latach 30. XX wieku, kiedy to na wydarzenia organizowane m. in. przez Teatr Wielki w Poznaniu przybywało nawet 3000 widzów.
Schron przeciwlotniczy z czasów II wojny światowej
W okolicy wejścia do Parku Wilsona od ulicy Matejki, trudno nie zauważyć wąskiej i długiej dziury w ziemi, przykrytej stalową kratą. To wejście do jednego z trzech schronów przeciwlotniczych, które wybudowano w latach 1941 – 1943 z myślą o niemieckich mieszkańcach położonych przy parku luksusowych kamienic. Schron przy ulicy Matejki składa się z szeregu krętych i wąskich podziemnych korytarzy o łącznej długości ok. 110 metrów. Podobnie jak schron w Dzielnicy Cesarskiej (przeczytacie o nim we wpisie: Dzielnica Cesarska w Poznaniu – pamiątka pełna skrajności) czy schron w Parku Sołackim (więcej o nim we wpisie: Schron przeciwlotniczy w Parku Sołackim) schron w Parku Wilsona, był tzw. szczeliną przeciwlotniczą, zaprojektowaną w taki sposób, by załamania dawały dodatkową ochornę przed wybuchem pocisków.
Odkryto go dopiero w 1998 roku, podczas prac remontowych na terenie parku. Mimo, że niewiele o nich wiemy to historycy ustalili, że wybudowali je Polacy (na zlecenie niemieckich firm), którzy po zakończeniu ich budowy zostali rozstrzelani aby uniknąć niepotrzebnego w opinii Niemców rozgłosu. Przeznaczone były głównie dla matek z dziećmi, przez co przy wejściach najprawdopodobniej znajdowały się ławeczki dla dzieci. Bardzo możliwe, że schorny posiadały agregaty prądotwórcze, oświetlenie (lampy i świece) a nawet ochronę przed atakiem gazowym.
Tylko schron przy ulicy Matejki jest udostępniony do zwiedzania (konieczne wcześniejsze umówienie). Pozostałe dwa schrony nie są udostępnione do zwiedzania i znajdują się przy skrzyżowaniu ulic Matejki i Berwińskiego (na wysokości budynku Radia Poznań) oraz wzdłuż ulicy Głogowskiej.
Pozostałe zakątki
Północna część Parku Wilsona w Poznaniu skrywa jeszcze wiele interesujących zakamarków. Niezwykle charakterystyczne są aleje lipowe, rozciągające się wzdłuż parku, po obu stronach centralnego klombu z rzeźbą Perseusza i Andromedy.
Dodatkowo w tej części parku znajdziecie również wiele rzeźb, prezentujących różne style w sztuce oraz bardziej przyziemne obiekty czy instalacje jak np. zegar słoneczny czy całkiem sporych rozmiarów karmnik dla ptaków.
Wszystko to otoczone starannie zaplanowaną i zadbaną roślinnością, tworzącą bardzo piękne kompozycje wzbogacające doznania estetyczne. Całość uzupełniają liczne ławki i miejsca do odpoczynku a także plac zabaw (o nim w dalszej części wpisu) i Hala Betonowa, sięgająca swoją historią czasów Wystawy Wschodnioniemieckiej Przemysłu, Rzemiosła i Rolnictwa (1911), która pełniła rolę pawilonu myśliwskiego.
Tylko na kierunkowo.pl!
Wyjątkowy e-book “MIKROPODRÓŻE” już dostępny! Ponad 700 podróżniczych inspiracji z Wielkopolski, Pomorza i Dolnego Śląska, blisko 260 kolorowych zdjęć, 5 gotowych planów mikropodróży, setki praktycznych porad i wskazówek tworzących najobszerniejszy poradnik, poświęcony krótkim formom podróżowania, liczący aż 294 strony!Cześć krajobrazowa (południowa)
Czas przejść do południowej części parku, która sprawia wrażenie bardziej naturalnej, zachwyca krajobrazowymi widokami oraz urzeka poczuciem większej bliskości z naturą. Została zaprojektowana w stylu angielskim, ze sztucznymi stawami, wzniesieniami i alpinarium, naśladującym nieskażoną i dziką naturę, którą dopełnia duże zadrzewienie w tym kilka szczególnych okazów, uznanych za pomniki przyrody.
Malownicze stawy parkowe
Sztuczne stawy parkowe to oś kompozycyjna, całego założenia parkowego w stylu angielskim. Wokół nich wytyczono parkowe ścieżki i alejki, przy których znajdują się najciekawsze miejsca tej części parku.
W parku znajdziecie trzy stawy o łącznej powierzchni około 0,3 ha, które połączone są ze sobą i zasilane wodą spływająca z pobliskiego Alpinarium. Parkowe stawy to miejsce szczególnie lubiane przez ptaki, które chętnie są dokarmiane przez spacerowiczów a dodatkowo na największym ze stawów mają na wyłączność tzw. “kaczą wyspę”.
Wokół parkowych stawów znajdziecie również najbardziej okazałą i bujną zieleń w parku. Wśród niej kilka dorodnych drzew z potężną wierzbą o obwodzie ok. 440 cm na czele, która jest jednym z dwóch pomników przyrody.
Alpinarium – potocznie Skałki
Na północny-zachód od parkowych stawów i tuż przy wspomnianej pomnikowej wierzbie znajduje się zabytkowe alpinarium, którego historia sięga 1904 roku. Jest to kolejne z najciekawszych miejsc w parki a na dodatek, to właśnie z niego spływa woda zasilająca parkowe stawy.
Alpinarium mimo zabytkowego charakteru, udostępnione jest dla każdego, dzięki czemu możemy po skalnych schodach wejść na jego wierzchołek z którego zobaczymy najbliższą okolicę z nieco innej perspektywy. Wiele lat temu, skalne wzniesienie obsadzono roślinami tatrzańskimi, charakterystycznymi dla terenów górskich – wiele z nich możecie nadal dostrzec na zboczach parkowych skałek.
Popiersie Woodrowa Wilsona
Ostatnim punktem na mapie Parku Wilsona w Poznania, przy którym na pewno warto się zatrzymać jest popiersie patrona tej wyjątkowej zielonej enklawy. Stojące dzisiaj popiersie amerykańskiego prezydenta to rzeźba autorstwa Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej odsłonięta w maju 1994 roku, choć ukończona już w 1929 roku… Ale od początku.
W 1928 roku władze miejskie ogłosiły konkurs na pomnik prezydenta Wilsona, który miał stanąć w parku noszącym jego imię. Konkurs wygrała Zofia Trzcińska-Kamińska i następnie wykonała swoją rzeźbę z szeregu granitu z Czech, która ostatecznie nie stanęła w poznańskim parku. W międzyczasie pomnik Wilsona autorstwa Gutzona Borgluma (autora m. in. Mount Rushmore National Memorial) ofiarował miastu Ignacy Paderewski i to właśnie on stanął w łazarskim parku. Jego uroczyste odsłonięcie miało miejsce 4 lipca 1931 roku, m. in. w obecności Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. W czasie II wojny światowej pomnik został zniszczony a po wojnie na jego miejscu stanął pomnik Marcina Kasprzaka, który został również patronem parku.
Ostatecznie po czasach Polski Rzeczpospolitej Ludowej, pomnik Kasprzaka przeniesiono do Czołowa (gdzie się urodził) a w parku ustawiono cudownie ocalałe popiersie prezydenta Wilsona, autorstwa Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej, które przez dziesiątki lat było zakopane w ziemi na terenie bazy miejskiego przedsiębiorstwa. Mimo kiepskiego stanu, udało się przywrócić mu dawny blask, o czym możecie przekonać się będąc w pobliżu głównego wejścia do Parku Wilsona w Poznaniu od strony ul. Głogowskiej gdzie obecnie stoi.
Inne ciekawe zakątki
Wśród pozostałych ciekawych miejsc w południowej części Parku Wilsona warto zwrócić uwagę na wejście główne od strony ulicy Głogowskiej – najbardziej efektowne ze wszystkich. Zaprojektował ją Władysław Czarnecki a autorem zdobiących ją rzeźb dzieci na rybie jest Edward Haupt.
Tuż przy bramie głównej do parku, znajdujące się przy ulicy Głogowskiej rośnie drugie z największych drzew w parku – potężny platan, którego pień ma około 475 cm w obwodzie, będący również pomnikiem przyrody.
Plac zabaw dla najmłodszych
Z racji, że miejskie parki często zwiedzam w towarzystwie mojego synka, punktem obowiązkowym podczas naszej wizyty w Parku Wilsona był również plac zabaw. Najciekawsze place zabaw, które udało nam się odwiedzić przybliżamy we wpisie: Najfajniejsze place zabaw w Poznaniu (zdjęcia, mapy). Tymczasem plac zabaw w Parku Wilsona w Poznaniu, choć wydaje się mało efektowny potrafi najmłodszym sprawić wiele radości.
Znajdziecie na nim m. in. drabinki, zjeżdżalnie, bujaki oraz stanowisko archeologiczne, na którym można odkopać szkielet dinozaura! Dodatkowo z jednej strony dla bezpieczeństwa a z drugiej, dla jeszcze ciekawszej zabawy cały plac wysypano piaskiem.
Bibliografia
- oficjalna strona internetowa Palmiarni Poznańskiej – www.palmiarnia.poznan.pl, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Park Wilsona w Poznaniu w witrynie Parki i ogrody – www.parki.org.pl, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- artykuł Można zwiedzić podziemny schron pod Parkiem Wilsona z 1941 roku w serwisie www.lazarz.pl, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- artykuł Ma już 180 lat i początkowo był ogrodem botanicznym w serwisie www.lazarz.pl, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- artykuł Park Wilsona w architektonicznej oprawie z okresu PWK aut. Hanny Hałas-Rakowskiej w serwisie www.renowacjeizabytki.pl, link, dostęp z dn. 20.02.2023,
- wpis Schron w Parku Wilsona na stronie www.palmiarnia.poznan.pl, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Park Wilsona w Poznaniu w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Edward Haupt w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Uwolnienie Andromedy przez Perseusza (Poznań) w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Fontanna w Parku Wilsona w Poznaniu w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Johow-Gelände w Poznaniu w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Wschodnioniemiecka Wystawa Przemysłu, Rzemiosła i Rolnictwa 1911 w Poznaniu w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Pomnik Woodrowa Wilsona w Poznaniu w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 19.02.2023,
- wpis Brama główna Parku Wilsona w serwisie poznan.fandom.com, link, dostęp z dn. 20.02.2023,
