Wiele razy jako dziecko przejeżdżałem przez Gniezno i mijałem gmach Muzeum Początków Państwa Polskiego, które potrafiłem dostrzec z okien samochodu za każdym razem. Doskonale pamiętałem jego nazwę, dzięki dużemu napisowi na jego fasadzie i aż wierzyć się nie chce, że dotarłem do niego po raz pierwszy jako bardzo dorosły facet… Zdecydowanie kilkadziesiąt lat za późno, bo muzeum w Gnieźnie to fantastyczna lekcja historii, skarbnica skarbów narodowych i po prostu ciekawa atrakcja, która przypadnie do gustu zarówno dzieciom, młodzieży jak i dorosłym! Poznajcie z mojego wpisu jego ekspozycję oraz praktyczne wskazówki, cenne dla każdego podróżnika i turysty!
Podstawowe informacje o Muzeum Początków Państwa Polskiego
Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie to jedna z najważniejszych placówek muzealnych w regionie a być może również w Polsce. Gromadzi oraz prezentuje zabytki związane z polskim średniowieczem – okresem kiedy rodziła się polska państwowość.
W swoich zbiorach posiada bezcenne zbiory archeologiczne, zabytki sakralne i historyczne a także dzieła sztuki. Poza działalnością wystawienniczą jest miejscem organizowania warsztatów, szkoleń oraz lekcji muzealnych poświęconych najodleglejszej historii państwa polskiego, w tym również Gniezna – historycznej stolicy kraju.
Historia muzeum
Po II wojnie światowej, od 1948 roku w Gnieźnie prowadzono badania archeologiczne, których celem miało być lepsze poznanie historii miasta. W ich ramach pozyskano liczne materiały i zabytki, odnalezione podczas wykopalisk, których potrzeba wyeksponowania była impulsem do powołania gnieźnieńskiego muzeum. Początkowo był to Oddział Muzeum Archeologicznego w Poznaniu (możecie przeczytać o nim w innym moim wpisie: Muzeum Archeologiczne w Poznaniu. Starożytny Egipt w sercu Wielkopolski), który swoją działalność rozpoczął w 1956 roku i pierwotnie mieścił się w gmachu przy ul. św. Jana 9.
Podczas trwających w 1966 roku obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego powstała idea budowy nowej siedziby muzeum oraz poszerzenia jego działalności. W 1973 roku muzeum stało się samodzielną placówką oraz rozpoczęły się prace budowlane nad nowym gmachem przy ulicy Kostrzewskiego (kompleksem-pomnikiem Tysiąclecia Państwa Polskiego). Budowa nowej siedziby muzeum zakończyła się w 1978 roku a oficjalne otwarcie ekspozycji stałej, przybliżającej zarówno okres średniowiecza jak i historię miasta i jego okolic z pierwszą wystawą główną pn. „Początki Państwa Polskiego” nastąpiło w 1983 roku. W tym samym roku oficjalnie nadano muzeum nazwę Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
Lokalizacja muzeum w Gnieźnie
Muzeum Początków Państwa Polskiego położone jest na obrzeżach dzisiejszego centrum Gniezna – miasta powiatowego, będącego jednym z największych miast Wielkopolski.
Samo Gniezno położone jest na Pojezierzu Wielkopolskim we wschodniej części województwa wielkopolskiego, około 45 kilometrów na wschód od Poznania i około 70 kilometrów na południe od Bydgoszczy, położonej już na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, od którego Gniezno dzieli ok. 10 kilometrów.
Pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego
W roku oficjalnych obchodów 1000-lecia państwowości polskiej (1966), najwyższe władze państwowe w Warszawie podjęły decyzję o budowie Pomnika Mieszka I i Bolesława Chrobrego w Gnieźnie, który przeobraził się następnie w budowę imponujących rozmiarów kompleksu edukacyjno-sportowego – Zespołu Pomnika Tysiąclecia Państwa Polskiego, w którym swoją siedzibę miało mieć również gnieźnieńskie muzeum. Projekt ogromnego kompleksu-pomnika powstał w Państwowej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu a jego budowa rozpoczęła się w 1973 roku. Prace budowlane zakończono w 1978 roku, realizując tylko część pierwotnego projektu. Rzeźba władców – Mieszka I i Bolesława Chrobrego, od której zaczęła się cała inwestycja, stanęła jeszcze w trakcie prac budowlanych.
Ostatecznie przy ulicy Kostrzewskiego wzniesiono modernistyczny gmach, będący kompleksem trzech połączonych ze sobą budynków, mieszczących muzeum (skrzydło zachodnie), liceum (skrzydło południowe) i aulę widowiskową (skrzydło północne). Zrealizowano około 2/5 pierwotnego zakresu projektu a dalszych prac zaniechano ze względów finansowych. Jak na swoje czasy był to bardzo nowoczesny i bogato wykończony obiekt. Główny hol zdobią posadzki z marmuru sprawdzonego z Węgier a za wystrój budynków muzeum i liceum odpowiadali m. in. prof. Magdalena Abakanowicz oraz prof. Stanisław Teisseyre. Nowa siedziba muzeum była też jedną z niewielu zaprojektowanych w kraju budowli, zaprojektowanych i wzniesionych specjalnie na potrzeby muzealne.
Komunikacja i dojazd
Gniezno jest doskonale zlokalizowane jeżeli chodzi o szlaki transportowe. Miasto położone jest na skrzyżowaniu szlaków kolejowych (linia 281 odcinek Września – Nakło n. Notecią oraz linia 353 odcinek Poznań – Inowrocław). Dzięki temu możemy dotrzeć do pierwszej stolicy Polski z najodleglejszych zakątków kraju, m. in. z Gdyni, Krakowa, Przemyśla, Jeleniej Góry jak również bliżej położonych miast np. Poznania, Bydgoszczy czy Torunia. Kolejowe połączenia pasażerskie do Gniezna oferują m. in. pociągi Kolei Wielkopolskich, PKP Intercity czy POLREGIO. Szczegółowy rozkład jazdy znajdziecie w Portalu Pasażera PKP PLK. Z dworca kolejowego do centrum miasta w tym, w okolice muzeum możecie dotrzeć komunikacją miejską, obsługiwana przez MPK Gniezno, które w swoim rozkładzie posiada kilkanaście linii autobusowych.
Mimo, że Gniezno jest również znaczącym węzłem drogowym, który tworzą m. in. droga ekspresowa S5 (odcinek Poznań – Bydgoszcz), droga krajowa nr 15 oraz drogi wojewódzkie: 190, 194, 197 oraz 260, miasto nie może pochwalić się rozbudowaną komunikacja autobusową (regionalną i międzymiastową). Swoje połączenia do Gniezna oferuje jedynie FlixBus oraz mniejsi, prywatni przewoźnicy. Dogodny węzeł drogowy pozwoli za to w komfortowy sposób dotrzeć Wam do miasta własnym samochodem.
Parking
Najbardziej optymalnym parkingiem dla osób chcących zwiedzić Muzeum Początków Państwa Polskiego jest położony po przeciwnej stronie ulicy Kostrzewskiego, duży i bezpłatny parking. W większości przypadków powinniście znaleźć na nim wolne miejsce, choć z racji znajdujących się w pobliżu szkół i uczelni wyższych, w wybrane weekendy (zjazdy studiów niestacjonarnych) z dostępnością miejsc może być różnie. Wtedy warto skorzystać z parkingów bliżej centrum miasta, znajdujących się przy ulicy Łaskiego i oddalonych od muzeum o ok. 600 m. Znajdziecie tam m. in. bezpłatny parking miejski (wjazd od ul. Łaskiego, po sąsiedzku z Placem Św. Wojciecha) oraz płatny parking przy skrzyżowaniu ulicy Łaskiego i Trasy Zjazdu Gnieźnieńskiego.
Muzeum w Gnieźnie – cennik i bilety
Wstęp do muzeum jest możliwy po zakupie biletów w kasie biletowej na głównym holu. W sprzedaży są poza biletami normalnymi, są również bilety ulgowe, rodzinne i grupowe. Z ulg mogą skorzystać m. in. osoby niepełnosprawne, posiadacze Karty Dużej Rodziny czy Gnieźnieńskiej Karty Seniora. Ale uwaga! Muzeum bezpłatnie mogą zwiedzać m. in. dzieci do 7 lat i seniorzy 70+ a dodatkowo w każdą niedzielę wstęp do muzeum jest bezpłatny dla wszystkich! Więcej szczegółów znajdziecie na stronie internetowej muzeum.
Tylko na kierunkowo.pl!
Wyjątkowy e-book “MIKROPODRÓŻE” już dostępny! Ponad 700 podróżniczych inspiracji z Wielkopolski, Pomorza i Dolnego Śląska, blisko 260 kolorowych zdjęć, 5 gotowych planów mikropodróży, setki praktycznych porad i wskazówek tworzących najobszerniejszy poradnik, poświęcony krótkim formom podróżowania, liczący aż 294 strony!Poznajcie Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie!
Jak zwykle na moim blogu po krótkim wstępie historyczno-geograficzno-praktycznym, czas przejść do części wpisu odkrywającej to, co będziecie mogli zobaczyć w tym miejscu. Podstawową misją muzeum jest przybliżanie i zachowanie dla przyszłych pokoleń świadectw dziedzictwa kultury oraz historii z okresu początków Państwa Polskiego a także późniejszych losów miasta i regionu, który jest kolebką naszego państwa.
Jedna z podstawowych form realizacji misji muzeum jest jego ekspozycja, którą zwiedziłem jesienią 2023 roku. Domyślacie się, że jest ona unikalna ale ma znacznie więcej atutów, o których z przyjemnością opowiem Wam w tym wpisie.
Zwiedzanie Muzeum Początków Państwa Polskiego
Muzeum Początków Państwa Polskiego zwiedzamy zgodnie z przygotowaną trasą zwiedzania, która prowadzi po kolejnych częściach wystawy. Kierunek zwiedzania jak i kolejne części wystawy a także poszczególne eksponaty są doskonale oznakowane i opisane, co bardzo ułatwia zwiedzanie.
Zwiedzanie Muzeum Początków Państwa Polskiego zajmuje średnio 60-90 minut. Można je sobie uatrakcyjnić korzystając z usług przewodników (należy zarezerwować z wyprzedzeniem) lub sięgając po Mobilnego Przewodnika – dedykowanej strony internetowej muzeum na której znajdziecie m. in. szersze opisy eksponatów, ciekawostki a także audioprzewodnika. Mobilny Przewodnik jest bezpłatny i dostępny również na smartfony (korzystajcie wtedy ze słuchawek).
Muzeum przyjazne dla rodzin i dzieci
W dzisiejszych czasach, kiedy wielu z nas podróżuje rodzinnie, dużym atutem muzeum jest, kiedy posiada ono odrębną ścieżkę zwiedzania dla dzieci, a jeszcze większym kiedy ta ścieżka zrobiona jest w ciekawy i angażujący sposób. Taką ścieżkę zwiedzania znajdziecie właśnie jest w Muzeum Początków Państwa Polskiego.
Rodzinna Ścieżka Zwiedzania to wkomponowana w podstawową ścieżkę zwiedzania, osobna trasa pełna stanowisk przygotowanych z myślą o najmłodszych. Na nich znajdziecie różne ciekawostki, zadania, quizy, które w przystępny i atrakcyjny dla dzieci sposób przybliżają średniowiecze zarówno w Polsce jak i Europie. Świetna sprawa!
Ekspozycja Muzeum Początków Państwa Polskiego
Ekspozycja muzeum składa się z głównej wystawy, poświęconej początkom państwa polskiego oraz 5 wystaw stałych i dwóch wystaw czasowych, które co pół roku się zmieniają, pozwalając odkrywać kolejne historyczne i muzealne wątki.
Poniżej w wielkim skrócie przybliżę Wam ich fragmenty, jednocześnie zachęcając do tego aby osobiście odwiedzić Muzeum Początków Państwa Polskiego i poznać je osobiście.
Wystawa główna – Początki Państwa Polskiego
Zacznijmy od najobszerniejszej części ekspozycji ale też prawdopodobnie najważniejszej, czyli wystawy głównej pt. “Początki państwa polskiego”. Przybliża ona pierwsze stulecia naszej państwowości, przypadające na lata panowania pierwszych władców z dynastii Piastów.
Znajduje się na niej ponad 500 eksponatów z terenu całej Polski, m. in. księgi, dokumenty, bulle, pieczecie, uposażenie średniowiecznych wojów, insygnia biskupie, przedmioty codziennego użytku oraz inne zabytki archeologiczne, dzięki którym możemy poznać życie naszych przodków. Wśród nich odnajdziecie m. in. rekonstrukcję średniowiecznego wału obronnego, pierścień biskupa Jakuba Świnki z XIII wieku, muszlę św. Jakuba z Ostrowa Lednickiego, szyszak z Giecza czy kopię pateny kaliskiej (jej oryginał przechowywany jest w kaliskim skarbcu).
Gabloty z eksponatami uzupełniono o oś czasu, na której zaprezentowano genealogię rodu Piastów oraz ważne wydarzenia historyczne z okresu ich panowania.
Wystawy stałe
Poza wystawą główną, Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie posiada jeszcze 5 wystaw stałych, poświęconych różnej tematyce, choć za każdym razem nawiązującej do średniowiecznej historii miasta i regionu.
Pozwalają one przeżyć nam niezwykłą podróż w czasie do polskiego średniowiecza i najciekawszych zabytków i faktów z tamtego okresu.
Sztuka romańska w Polsce
Pierwszą z przybliżanych wystaw stałych, jest ta poświęcona sztuce romańskiej w Polsce. Nie mogło zabraknąć na niej kopii Drzwi Gnieźnieńskich, jednego z najważniejszych symboli miasta, które można zobaczyć w pobliskiej archikatedrze. Są one jednym z największych skarbów sztuki romańskiej w Polsce, których kopia prezentowana jest w muzeum obok kopii równie majestatycznych Drzwi Płockich.
Poza nimi na tej części wystawy można zobaczyć romańskie kolumny, portal z kościoła Norbertanek w Strzelnie, kropielnice z Kościelca Kolskiego czy inne romańskie detale architektoniczne. Ciekawa jest również rekonstrukcja rotundy pw. NMP w Gnieźnie (X-XI w.), stojącej dawniej w miejscu dzisiejszej katedry.
Ceramika gnieźnieńska
Najbardziej wyjątkową częścią ekspozycji jest jednak wystawa stała muzeum poświęcona gnieźnieńskiej ceramice. W gablotach prezentowane jest kilkaset ceramicznych płytek z czasów romańskich, okresu gotyku, renesansu aż po XIX-wieczne kafle piecowe.
Choć ilość prezentowanej ceramiki gnieźnieńskiej robi wrażenie, trzeba pamiętać, że to tylko część muzealnych zbiorów. Cała kolekcja, będąca w posiadaniu Muzeum Początków Państwa Polskiego jest jedną z największych tego typu kolekcji w Europie!
Stąd do przeszłości
Choć to jeszcze nie koniec mojego wpisu, poznajcie wystawę stałą pt. Stąd do przeszłości, która jest ostatnią wystawą na ścieżce zwiedzania. Przybliża ona losy miasta w niecodziennej, bo odwrotnej kolejności: od czasów dzisiejszych aż po pradzieje.
Idąc przez wystawę poruszamy się wzdłuż odwróconej osi czasu, poznając kolejne ważne fakty i daty z dziejów miasta, zaczynając od tych najnowszych. Osi czasu towarzyszą eksponaty i zabytki archeologiczne, związane zarówno z ważnymi wątkami historycznymi jak i codziennym życiem mieszkańców. Bardzo ciekawym elementem wystawy są multimedia oraz stereoskopy, pozwalające spojrzeć nam setki lat wstecz.
Pozostałe wystawy stałe
Część muzealnych wystaw stałych uzupełniają jeszcze dwie ekspozycje stałe, które swoją tematyką nawiązują przede wszystkim do sztuki na przestrzeni wieków. Pierwsza z nich to wystawa pn. “Piastów malowane dzieje“, która jest małą galerią obrazów, głównie z XIX wieku, które przedstawiają wydarzenia i postacie związane z dynastią Piastów.
Znajdziecie tutaj m. in. pojawiający się często w podręcznikach od historii portret Kazimierza Wielkiego, pędzla Leopolda Loefflera. Ostatnią z wystaw stałych Muzeum Początków Państwa Polskiego jest ekspozycja pn. “Motywy słowiańskie w sztuce“, która prezentuje rotacyjnie dzieła polskich artystów, nawiązujących w swojej twórczości do kultury wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny.
Wystawy czasowe
Ekspozycję Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie tworzą również dwie, zmieniające się w cyklach półrocznych wystawy czasowe. Poruszają one swoja tematyką rożne obszary, dziedziny i zagadnienia historyczne z okresu średniowiecza ale również są miejscem prezentowania wystaw związanych z samym muzeum, jego funkcjonowaniem, misją czy efektami działalności.
Podczas mojej wizyty trwały dwie wystawy czasowe. Pierwsza z nich pn. “Wielolecie Muzeum“, przybliżała z okazji licznych jubileuszy historię muzeum i gnieźnieńskiego muzealnictwa w ogóle, a także wystawa “Black Metal. Kowalstwo wczesnośredniowieczne“, poświęcona czarnej metalurgii, czyli wczesnośredniowiecznym materiałom oraz technikom wytwarzania żelaza we wczesnym średniowieczu w Europie.
Sklep muzealny
Pierwszym i ostatnim miejscem, które zapewne odwiedzicie podczas swojej wizyty w gnieźnieńskim muzeum będzie sklep muzealny. To miejsce, gdzie najpierw będziecie musieli kupić bilety wstępu na ekspozycję a po jej poznaniu, warto do niego wrócić bo ma on do zaoferowania znacznie więcej niż bilety:)
Muzeum Początków Państwa Polskiego poza działalnością wystawienniczą, realizuje również inne projekty m. in. naukowe czy wydawnicze. W muzealnym sklepie możecie nabyć nie tylko bardzo ciekawe i wyjątkowe pamiątki, często będące rękodziełem (m. in. repliki, akcesoria, biżuteria) ale również muzealne wydawnictwa dla różnych grup wiekowych; szczególnie polecam Wam serię komiksów “Borka i Sambor” kierowaną do najmłodszych!
Nie zapomnijcie o króliku!
Po zakończonym zwiedzaniu muzeum warto wyjść na dziedziniec kompleksu, na którym zobaczyć możecie pomnik Mieszka I i Bolesława Chrobrego ale również jednego z gnieźnieńskich królików!
Postać „Królika” Bogatego kupca to jedna z kilkunastu niewielkich rzeźb tych uszatych zwierząt, które zostały przewodnikami po Trakcie Królewskim w Gnieźnie, czyli trasy łączącej najciekawsze zabytki i miejsca Pierwszej Stolicy Polski. Jest to doskonałe miejsce do wyruszenia na dalsze odkrywanie Gniezna, które najlepiej zwiedzać właśnie po trasie Traktu Królewskiego, który został świetnie zorganizowany i optymalnie poprowadzony przez miasto. Więcej o nim przeczytacie w osobnym wpisie na moim blogu – już wkrótce!
Wykaz źródeł
- oficjalna strona internetowa Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, link, dostęp z dn. 29.03.2024,
- wpis Muzeum Początków Państwa Polskiego na oficjalnej stronie internetowej Miasta Gniezno, link, dostęp z dn. 29.03.2024,
- wpis Pomnik Mieszka I i Bolesław Chrobrego na oficjalnej stronie internetowej Miasta Gniezno, link, dostęp z dn. 01.04.2024,
- wpis GNIEZNO – Muzeum Początków Państwa Polskiego na stronie www.szlakpiastowski.pl, link, dostęp z dn. 29.03.2024,
- wpis Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie: Śladami Korzeni Narodowej Tożsamości na stronie www.muzeum.gniezno.pl, link, dostęp z dn. 30.03.2024,
- wpis Kompleks Muzeum Początków Państwa Polskiego i I LO na stronie Traktu Królewskiego w Gnieźnie, link, dostęp z dn. 01.04.2024,
- wpis Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 29.03.2024,
