Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej. Nowoczesna wizytówka regionu

Obok gmachu, w którym mieści się Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej przechodziłem setki razy i aż wstyd się przyznać, że odwiedziłem je tylko raz… Pewnie nie jestem wyjątkiem i podobną historię jak moja, ma wielu mieszkańców miasta. Mimo wszystko, lepiej dotrzeć do niego późno niż wcale! Ostatnie lata muzeum w Kaliszu przechodziło generalny remont i tak naprawę otworzyło się na nowo w grudniu 2023 roku, dlatego uważam, że to doskonały powód aby odwiedzić po raz pierwszy lub ponownie po wielu latach, aby raz jeszcze, odkryć historię Kalisza i okolic, za pomocą całkowicie nowych i nowoczesnych ekspozycji! Przekonajcie się z mojego wpisu, że naprawdę warto!

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej – podstawowe informacje

Muzeum w Kaliszu jest jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Niemalże od początku swojego istnienia gromadzi i prezentuje zbiory, ukazujące dziedzictwo kulturowe Kalisza i jego okolic (historycznego Kaliskiego – regionu południowo-wschodniej Wielkopolski).

Obecnie Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej to największa instytucja muzealna miasta. W 2023 roku, po niemal 5 latach remontu, muzeum ponownie otworzyło swoje przestrzenie dla zwiedzających, zapraszając do całkowicie nowych wystaw, na których swoje miejsce znalazły eksponaty, również te do niedawna przechowywane w magazynach.

Historia muzeum w Kaliszu

Historia kaliskiego muzealnictwa sięga lat 80. XIX wieku, kiedy to narodziła się inicjatywa powstania muzeum. Niestety nie zyskała ona aprobaty władz carskich, przez co pierwszą wystawę (czasową) poświęconą archeologii i sztuce, otwarto dopiero w 1900 roku. Wystawiona została ona w nowo wybudowanym gmachu kaliskiego ratusza. Sześć lat później powołano do życia Sekcję Starożytności, a w 1907 utworzono Muzeum Archeologiczne. W 1914 roku, na skutek połączenia go z powołanym w międzyczasie Muzeum Krajoznawczym, utworzono Muzeum Ziemi Kaliskiej. W tym samym roku zostało ono przeniesione do dużego, 5-pokojowego mieszkania w tzw. Pałacu Puchalskich, budynku w którym wcześniej, w latach 1849-62 mieszkała Maria Konopnicka. W nowej lokalizacji otwarto je dwa miesiące przed wybuchem I wojny światowej, gdzie muzealne zbiory szczęśliwie przetrwały wojnę i niemal całkowite zniszczenie miasta z 1914 r.

W okresie międzywojennym muzeum w Kaliszu sukcesywnie się rozwijało i gromadziło nowe eksponaty, które w 1928 roku zostały przeniesione na 3. piętro odbudowanego ratusza, gdzie prezentowane były aż do wybuchu II wojny światowej. Była ona najtragiczniejszym okresem w historii muzeum, w czasie którego na skutek działań wojennych utracono niemal wszystkie zbiory i zawieszono działalność muzeum. Po wojnie podjęto decyzje o odtworzeniu muzeum w Kaliszu i ponownym budowaniu kolekcji. Pierwszą powojenną wystawę zorganizowano w 1948 roku. W 1953 roku, muzeum przeniosło się do nowej siedziby, budynku z 1909 roku, będącym wcześniej między innymi Kasą Skarbową, w którym mieści się do dnia dzisiejszego. Od 1976 roku muzeum stało się wojewódzką instytucją kultury i otrzymało obecna nazwę – Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej. W tym samym roku rozbudowano gmach muzeum, stawiając nowe, południowe skrzydło budynku. Od tego czasu muzeum jest najważniejszą w mieście placówką gromadzącą i eksponującą historyczne zbiory, związane z miastem i jego okolicą. Z czasem Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej swoją działalność rozszerzyło o funkcjonowanie oddziałów zamiejscowych: Rezerwat Archeologiczny w Kaliszu-Zawodziu i Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie.

Lokalizacja muzeum w Kaliszu

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej znajduje się w centrum miasta, przy ulicy Tadeusza Kościuszki 12.

Instytucja znajduje się niedaleko najciekawszych zakątków miasta, m. in. ok. 350 m od Starego Miasta, ok. 550 m od kaliskiego ratusza czy ok. 800 metrów od zabytkowego Parku Miejskiego w Kaliszu.

Poznajcie Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej!

Miasto o takim znaczeniu historycznym jak Kalisz, możliwie szybko podjęło działania w celu utworzenia swojej instytucji gromadzącej lokalne skarby, przez co dzisiaj może się pochwalić jednym z najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. W ostatnich latach muzealne zbiory zostały wyeksponowane w nowoczesny sposób, ukazując losy miasta i regionu na poziomie godnym obecnych czasów i standardów współczesnego muzealnictwa.

Zwiedzając muzeum w Kaliszu będziecie mogli zobaczyć setki historycznych eksponatów, będących częścią muzealnej kolekcji, liczącej ponad kilkadziesiąt tysięcy obiektów. Wśród nich bezcenne zabytki kultury ludowej, dzieła sztuki i ludowego rękodzieła czy archeologiczne skarby, dokumentujące najstarsze losy regionu. Zobaczcie jak je zaprezentowano!

Wystawy stałe – Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej swoje zbiory prezentuje na pięciu wystawach stałych. Każda z nich poświęcona została odrębnej tematyce, które całościowo przybliżają losy Ziemi Kaliskiej od pradziejów aż do czasów współczesnych. Dzięki niedawnego remontowi i zmianie aranżacji wystaw, znalazło się na nich miejsce również dla eksponatów, które w przeszłości nie były prezentowane. Poznajcie zatem przestrzenie muzeum w Kaliszu.

Wystawa archeologiczna

Postanowiłem przybliżać Wam wystawy w innej kolejności, niż narzuca ścieżka zwiedzania muzeum. Zacznijmy zatem od wystawy archeologicznej, przybliżającej najdawniejsze losy miasta i okolic Kalisza. Zbiory archeologiczne kaliskiego muzeum liczą około 20000 eksponatów, spośród których bardzo wiele zostało wystawionych w gablotach tej części ekspozycji.

Ta część wystawy sięga okresu epoki lodowcowej, z której pochodzą kości nosorożców i mamutów (obecnie nieprezentowane ale będące w zbiorach muzeum) a także przybliża ślady działalności ludzkiej w okresie epoki kamienia. Niezwykle ciekawe są eksponaty z osad i cmentarzysk kaliskiego skupiska osadniczego z okresu lateńskiego i rzymskiego (IV w. p.n.e – IV w.), dokumentujące hipotezę łączenia tego terenu z ptolemeuszową „Kalisią”, kiedy to okolice Kalisza były jednym z ważniejszych ośrodków osadnictwa na ziemiach polskich.

Na szczególną uwagę zasługuje kamienna płyta z wizerunkiem krzyża, będąca najprawdopodobniej płytą nagrobną Mieszka III Starego, pochowanego na Zawodziu (przez lata była ona… progiem kościoła św. Wojciecha na Zawodziu). Oprócz niej warto pochylić się nad jednym z największych polskich skarbów numizmatycznych, zdeponowanym w XII w. w Słuszkowie i odnalezionym w 1935 roku (tzw. Skarb ze Słuszkowa). W niej znajduje się również największy zbiór denarów krzyżowych na świecie! Prezentowane zbiory uzupełniają m. in. kamienne narzędzia, wyposażenie grobów oraz zabytki ukazujące rozwój osadnictwa.

Historia Kalisza

Druga część wystawy, której nie mogę pominąć w moim wpisie to ekspozycja, poświęcona historii Kalisza. To na pewno najbogatsza w prezentowane zbiory, różnorodna i efektowna w swojej formie część wystawy. Prezentowana jest na niej historia miasta, ale nie w sposób chronologiczny ale w taki, aby ukazać najważniejsze wątki z historii Kalisza.

Właśnie dlatego na ekspozycji znalazło się miejsce dla ukazania miejscowego ekumenizmu (współegzystowania wielu wyznań), szkolnictwa i nauki, sportu, funkcjonowania pod zaborami a także kaliskiego przemysłu i ogólnej przedsiębiorczości mieszkańców, w tym doskonałych rzemieślników.

W szczególny sposób podkreślono najważniejsze osobistości z historii miasta, wśród nich wybitnych literatów m. in. Adama Asnyka, Marię Dąbrowską, Marię Konopnicką ale również sportowców, przedsiębiorców, włodarzy, ludzi nauki i sztuki czy duchownych. Wszystko pośród niezliczonej liczby muzealnych zbiorów, m. in. militariów, obrazów, zbiorów numizmatycznych, miejskich pamiątek i przedmiotów, ukazujących wybrane wątki historyczne.

Wystawa etnograficzna

Mniejszą ale niezwykle ciekawą częścią ekspozycji, jest wystawa etnograficzna, odkrywająca niepowtarzalną bo lokalną kulturę ludową. Znajdziecie na niej przede wszystkim zbiory związane z miejscowymi obyczajami, tradycjami i kulturą, o których nawet ja – pochodzący z tych stron – słyszałem często po raz pierwszy!

Kulisiewicz – kaliski mistrz kreski

Muszę się przyznać, że o Tadeuszu Kulisiewiczu usłyszałem po raz pierwszy właśnie w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej. Zainteresowała mnie jego historia i twórczość, doskonale przybliżona przez przewodniczkę, oprowadzającą mnie po wystawie. Wczytałem się w nią jeszcze bardziej po powrocie do domu. Poza wątkami biograficznymi i artystycznymi, najbardziej zaskoczyło mnie, że uczyliśmy się w murach tej samej szkoły – położonym kilka kroków od muzeum II LO im. T. Kościuszki (w czasach nauki Kulisiewicza było to Państwowe Gimnazjum im. T. Kościuszki).

Temu wyjątkowemu artyście poświęcono odrębną wystawę, której centralnym punktem jest zrekonstruowana warszawska pracownia artysty. Stworzono ją w dużej mierze ze zbiorów, które Kulisiewicz w swoim testamencie przekazał muzeum w Kaliszu.

W muzealnej sali o intensywnie zielonych ścianach, wyeksponowano setki pamiątek po Kulisiewiczu i przedstawiono, jak wyglądała przestrzeń twórcza, jednego z najbardziej uznanych kaliskich artystów.

W przestrzeni, przylegającej do zrekonstruowanej pracowni, przygotowano elementy prezentujące wybrane prace artysty, m. in. multimedia, ekrany a także szufladową galerię oryginalnych prac artysty, z różnych okresów twórczości.

Kaliskie srebra wśród grafiki

Z soczyście zielonych przestrzeni, przenosimy się do sal w kolorze głębokiego błękitu. W niej znajduje się kolejna stała wystawa Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej, na której centralne miejsce zajmuje imponująca wystawa kaliskich sreber. Pochodzą one głównie z XIX wieku, choć są w kolekcji również srebra XX-wieczne.

Większość z nich pochodzi z pracowni Johana Friedricha Sucka, jednego z kaliskich jubilerów. Wystawa sreber ma podkreślać złotnicze tradycje miasta, które było istotnym ośrodkiem złotniczym w XIX wieku. Wystawie sreber towarzyszy ekspozycja kaliskiego malarstwa i grafiki.

Wystawy czasowe i wydarzenia

W wnętrzach Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej czeka nas Was również wystawa czasowa, która jest zmieniana kilkukrotnie w ciągu roku. Podczas mojej wizyty prezentowana była wystawa pt. „Początek. W 110-lecie muzeum w Kaliszu”, która przybliżała losy samej instytucji i ludzi z nią związanych od początku jej powstania.

Aktualną wystawę czasową możecie sprawdzić na stronie internetowej Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej. Oprócz niej zachęcam sprawdzić również kalendarz wydarzeń, bo muzeum w Kaliszu obok działalności wystawienniczej, organizuje w ciągu roku kilka interesujących wydarzeń plenerowych, m. in. Festyny Etnograficzne, Jarmark Archeologiczny czy Biesiadę Piastowską a także przyłącza się do popularnych eventów muzealnych, jak np. Noc Muzeów.

Kilka ciekawostek z wystawy

Na koniec zostawiłem dla Was kilka wyjątkowych smaczków z wystawy muzeum w Kaliszu. To wątki czy zbiory, które szczególnie zapadły mi w pamięci. Po pierwsze fotografia, która od kiedy pamiętam w Kaliszu cieszyła się wyjątkową estymą. W zbiorach Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej znajduje się około 200 zdjęć wykonanych w kaliskich zakładach fotograficznych, które swoją historią sięgają lat 60. XIX wieku. Już wtedy w mieście funkcjonowało kilka zakładów fotograficznych, które uwieczniały mieszkańców miasta, ważne wydarzenia a także życie codzienne. Historię kaliskiej fotografii poznacie tuż przy wyjściu z ekspozycji, gdzie będziecie mogli zrobić sobie również pamiątkowe zdjęcie!

Nieco wcześniej, na wystawie o historii miasta, warto zatrzymać się przy wystawie poświęconej kaliskiej Cepelii, która przed lata znajdowała się przy kaliskim rynku. Było to jedno z najbardziej kreatywnych miejsc na mapie miasta, czego dowodzi stworzona w niej idea malowania… gumowymi gruszkami! Wzory, które tworzono przy ich użyciu są niewiarygodne! Przyznaję, że nigdy o tym nie słyszałem i było to dla mnie niezwykle zaskakujące! Podobne emocje miałem oglądając denar Bolesława Chrobrego, odnaleziony na kaliskim Rajskowie czy odkrywając historię Karola Malaperta, prekursora używania na ziemiach polskich lunety do obserwacji gwiazd, przy pomocy której prowadził swoje badania z kaliskiego kolegium jezuickiego. Ze względu na kolarską pasję, oczywiście dłuższą chwilę poświęciłem również przybliżonej na ekspozycji historii kaliskiego kolarstwa, do czego również Was zachęcam.

Oddziały Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej

Główna siedziby i wystawy Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej znajdują się przy ulicy Kościuszki. Działalność muzeum w Kaliszu nie ogranicza się tylko do tego miejsca, ponieważ posiada ono jeszcze dwa swoje odziały. Są to miejsca, które w szczególny sposób zapisały się w historii regionu – oto one!

Zawodzie – rezerwat archeologiczny

Pierwszym z nich jest kaliskie Zawodzie, najstarsza historycznie część miasta, gdzie wieki temu istniał gród Piastów a obecnie funkcjonuje Rezerwat Archeologiczny w Kaliszu-Zawodziu. To tutaj będziecie mogli doświadczyć najstarszej historii miasta, która opowiedziana została również przy pomocy rekonstrukcji i makiet dawnych zabudowań a także rekonstruktorów / edukatorów, którzy przybliżają i pielęgnują w ramach archeologii eksperymentalnej dawne rzemiosła i obyczaje.

Więcej o kaliskim rezerwacie archeologicznym możecie przeczytać w moim osobnym wpisie – Zawodzie w Kaliszu. Poznajcie kaliski gród Piastów!

Russów – dworek Marii Dąbrowskiej

Drugim odziałem muzeum jest Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie, oddalonym o ok. 8 km od Kalisza. To właśnie w tym zabytkowym budynku na świat przyszła Maria Dąbrowska – polska pisarka, 5-krotnie nominowana do literackiej Nagrody Nobla, autorka m. in. powieści Noce i dnie. Obecnie mieści się w nim Oddział Literacki Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej wraz z plenerową ekspozycją etnograficzną, którą zlokalizowano w otaczającym dworek parku. Mam nadzieję, że już niedługo będę mógł dla Was również opisać to miejsce. Najpierw jednak muszę je odwiedzić:)

Muzeum w Kaliszu – praktyczne informacje

Na koniec moich blogowych wpisów, standardowo garść praktycznych informacji i wskazówek, które pomogą Wam dotrzeć i zobaczyć to miejsce.

Komunikacja i dojazd

Najlepszym sposobem poruszania się po mieście jest autobusowa komunikacja miejska. Najbliższymi przystankami, na których zatrzymują się charakterystyczne żółto-niebieskie autobusy Kaliskich Linii Autobusowych, są przystanki Chopina, Harcerska i Harcerska Rogatka. W pobliże muzeum w Kaliszu możecie dojechać również własnym samochodem. Przez miasto przebiega lub ma w nim początek kilka dróg krajowych i wojewódzkich (m. in. DK12, DK25, DW470, DW442), dzięki którym dojazd samochodem nie powinien stanowić problemu.

Parking

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej nie posiada własnego parkingu. Swój samochód możecie zaparkować na miejscach postojowych, znajdujących się na pobliskich ulicach, m. in. Kościuszki, Kopernika czy Towarowej. Parkowanie na ulicy Kościuszki jest płatne (Strefa Płatnego Parkowania). Pozostałe wymienione ulice znajdują się poza strefą i zaparkujecie na nich bezpłatnie.

Bilety i zwiedzanie – Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu czynne jest za wyjątkiem pojedynczych dni przez cały rok, od wtorku do niedzieli (w poniedziałki nieczynne). Wstęp do muzeum możliwy jest po zakupie biletów; w sprzedaży poza biletami normalnymi dostępne są również bilety ulgowe, rodzinne, wycieczkowe czy szkolne. Każdy wtorek jest dniem bezpłatnego wstępu. Dokładne godziny otwarcia muzeum i ceny biletów znajdują się na stronie internetowej MOZK.

Standardowo muzeum zwiedzamy indywidualnie, pokonując kolejne wystawy, zgodnie z oznakowaniem. Dostępna jest również usługa przewodnicka, która jest dodatkowo płatna.

Ciekawe miejsca w okolicy

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej to tylko jedno z kilkunastu ciekawych miejsc i atrakcji, jakie możecie odwiedzić przyjeżdżając do Kalisza. Serdecznie polecam Wam odwiedzić mój ZŁOTY KIERUNEK, czyli multimedialną ekspozycję w kaliskim ratuszu (przeczytacie o niej we wpisie – Wieża Ratuszowa w Kaliszu. Atrakcja, która zaskakuje i zachwyca!). Równie ciekawym doświadczeniem będzie wizyta w absolutnie wyjątkowym Muzeum im. Osiakowskich, niewielkim ale bogatym kaliskim skarbcu czy w przepięknym i zabytkowym Parku Miejskim.

Więcej ciekawych miejsc w Kaliszu poznacie z innego mojego wpisu – Atrakcje w Kaliszu oraz najciekawsze miejsca w mieście oraz mojej interaktywnej mapy!

Będąc w tych okolicach polecam odwiedzić również malowniczy Gołuchów, z przepięknym Zamkiem Czartoryskich, zabytkowym Arboretum czy pokazową zagrodą zwierząt, w której mieszkają gołuchowskie żubry! Gołuchów to kolejne z miejsc, które wyróżniłem tytułem ZŁOTY KIERUNEK. Nie wypada również ominąć Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, mieszczącego się w potężnym gmachu dawnej fabryki sukna! Więcej moich blogowych wpisów z Wielkopolski znajdziecie pod tagiem #wojewodztwowielkopolskie.