Zamek Cesarski w Poznaniu. Pruska pamiątka wypełniona kulturą

Zamek Cesarski w Poznaniu to z jednej strony niechlubna pamiątka po pruskim zaborcy i nazistowskim okupancie a z drugiej, jedna z najbardziej niezwykłych budowli miasta, będąca obecnie jedną z najbardziej poważnych instytucji polskiej kultury i sztuki, znaną bliżej jako Centrum Kultury ZAMEK. Poznański Zamek Cesarski to najmłodsza rezydencja monarsza Europy, skrywająca ogrom wątków historycznych, rozwiązań architektonicznych i kulturalnych inicjatyw. Opisać to wszystko w jednym wpisie jest nie lada sztuką, ponieważ najkrótszy przewodnik po Zamku Cesarskim w Poznaniu jaki udało mi się znaleźć liczył sobie niemal 60 stron… Mimo wszystko spróbowałem – należało mu się! Zresztą przekonajcie się sami!

Zamek Cesarki w Poznaniu – podstawowe informacje

Zamek Cesarski w Poznaniu to jedna z najbardziej charakterystycznych budowli miasta, od początku swojego istnienia będąca niezwykle ważnym miejscem na jego mapie. Wzniesiono go jako rezydencję ostatniego niemieckiego cesarza Wilhelma II, przebudowano potem dla nazistowskich przywódców, z racji czego co przez dziesięciolecia nie cieszył się dobrą sławą…

Niewiele brakowało a Zamek Cesarski w Poznaniu zostałby zburzony, w przypływie chęci odkupienia cierpień i zamazania z historii miasta pruskich akcentów. Tak się jednak nie stało, a z biegiem czasu ta niechlubna, pruska pamiątka pełna okrutnych skojarzeń stała się jednym z najważniejszych ośrodków kultury w kraju! Poznajcie jego historię oraz garść najbardziej praktycznych informacji a w dalszej części wpisu, przekonajcie się, że mimo swojej niechlubnej historii pozostaje niezwykłym i unikalnym zabytkiem jakiego nie znajdziecie nigdzie indziej w Polsce!

Historia Zamku Cesarskiego w Poznaniu

W 1902 rozpoczęto likwidację poligonalnego pierścienia umocnień Twierdzy Poznań, na lewym brzegu Warty. Decyzja ta umożliwiła rozbudowę miasta, która wcześniej była ograniczona ze względu na rozbudowaną sieć fortyfikacji i umocnień okalających miasto. Przestrzeń zwolnioną w wyniku likwidacji umocnień, oddano do zagospodarowania wybitnemu niemieckiemu urbaniście i architektowi Josephowi Stübbenowi, który w okolicach dawnej Bramy Berlińskiej przewidział budowę dzielnicy zamkowej, której głównym elementem miał zostać właśnie Zamek Cesarski w Poznaniu – poznańska rezydencja niemieckiego cesarza Wilhelma II. Zaprojektowanie zamku powierzono innemu niemieckiemu architektowi – Franzowi Heinrichowi Schwechtenowi, któremu to udało się połączyć w swoim projekcie zarówno funkcje reprezentacyjne i mieszkalne, obudowane w monumentalny neoromański gmach. Budowa zamku ruszyła w 1905 roku i trwała 5 lat. Uroczyste otwarcie zamku, którego budowa pochłonęła bagatela 5 milionów marek, miało miejsce w 1910 roku. Przybył na nie sam cesarz Wilhelm II, dla którego była to pierwsza z zaledwie kilku wizyt w poznańskiej rezydencji. Na co dzień Zamek zamieszkany był przez zamkowego kasztelana a tylko sporadycznie przybywali do niego członkowie rodziny królewskiej.

W zamieszaniu po zakończeniu walk, trwających na frontach I wojny światowej Poznań jak i Wielkopolska walczyła o dołączenie do odradzającej się Rzeczypospolitej, czego kumulacją było powstanie wielkopolskie podczas którego zamek przeszedł w ręce powstańców a Ci urządzili w jego podziemiach powstańczą kuchnię. Po przyłączeniu Poznania i Wielkopolski do Polski, zamek zmienił swoją funkcję przeobrażając się z monarszej rezydencji w siedzibę nowo powstałego Uniwersytetu Poznańskiego, Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej oraz częściowo poznański apartament prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, który przybył do miasta w 1922 roku. Z zamku systematycznie usuwano dawne niemieckie symbole, które ostatecznie zakończyła akcja polonizacyjna w 1929 roku. W dwudziestoleciu międzywojennym w poznańskim Zamku prowadzony był tajny kurs kryptologii dla studentów miejscowego uniwersytetu a następnie w jego murach mieściła się filia Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego (1930-1932), gdzie pracowało trzech matematyków, którym udało się na przełomie 1932/33 złamać szyfr legendarnej niemieckiej Enigmy (ich historię przybliża znajdujące się po sąsiedzku z zamkiem Centrum Szyfrów ENIGMA, o którym możecie przeczytać w osobnym wpisie: Odkryj ukryte! Poznajcie unikalne Centrum Szyfrów ENIGMA).

W 1939 roku Poznań ponownie znalazł się pod okupacja niemiecką. Już jesienią ’39 roku władze nazistowskie podjęły decyzję o całkowitej przebudowie Zamku Cesarskiego na rezydencję Adolfa Hitlera oraz tymczasowo Artura Greisera, sprawującego w jego imieniu funkcję namiestnika Kraju Warty (utworzonego na obszarze okupowanej Wielkopolski i części województwa łódzkiego). Za projekt przebudowy odpowiadał Franz Böhmer oraz w niewielkim stopniu zaufany architekt Hitlera – Albert Speer. Przebudowa, kosztująca ponad 16 milionów marek, gruntownie zmieniła układ wnętrz, ich funkcje oraz styl. Zamkową kaplicę przebudowano na gabinet Hitlera, wykuto paradne wejście od strony ulicy Św. Marcin a najważniejsze pomieszczenia urządzono w totalitarnym stylu architektury III Rzeszy. Podczas walk o miasto w 1945 roku zamek ostrzeliwano, w wyniku czego zniszczeniu uległa częściowo wieża. Po kapitulacji miasta utworzono w nim lazaret dla jeńców niemieckich. Po zakończeniu wojny pojawił się pomysł rozebrania zamku jako symbolu niemieckiej władzy, jednak w wyniku działania głównie gen. K. Świerczewskiego udało się ocalić gmach, przy którym wykonano tylko drobne prace np. usunięto symbole nazistowskie czy rozebrano uszkodzoną, górną cześć wieży. Początkowo po II wojnie światowej w gmachu ponownie mieścił się Uniwersytet Poznański a od 1947 roku, Zamek przemianowano na Nowy Ratusz, który stał się siedzibą władz miejskich aż do 1962 roku, kiedy urząd przeprowadził się na Plac Kolegiacki.

Lokalizacja – Zamek Cesarski w Poznaniu

Zamek Cesarski w Poznaniu znajduje się w zachodniej części centrum miasta, przy ulicy Święty Marcin 80/82, niemalże w centrum Dzielnicy Cesarskiej oraz w pobliżu m. in. Międzynarodowych Targów Poznańskich (ok. 190 m) czy dworca Poznań Główny (ok. 250 m).

Od innych ciekawych i reprezentacyjnych miejsc na mapie Poznania, zabytkowy gmach Zamku Cesarskiego dzieli np. niespełna kilometr od Starego Rynku, 1100 metrów od Kolegium jezuickiego czy około 2 kilometry od Ostrowa Tumskiego.

Komunikacja i dojazd – Zamek Cesarski w Poznaniu

Poznań, w którego ścisłym sercu znajduje się Zamek Cesarski, jest jednym z największych polskich miast, doskonale skomunikowanym z resztą kraju. Stolica Wielkopolski jest jednym z największych węzłów kolejowych w kraju, dzięki czemu dotrzecie do niej z większości największych polskich miast. Najwygodniej wysiąść na stacji – Poznań Główny, która oddalona jest od zamku o ok. 750 m. Aktualny rozkład jazdy pociągów znajdziecie na stronach Portalu Pasażera PKP a do Poznania dotrzecie zarówno składami PKP Intercity, POLREGIO jak i m. in. regionalnymi Kolejami Wielkopolskimi. Stacja kolejowa Poznań Główny, to zintegrowany węzeł transportowy w którym mieści się również dworzec autobusowy. Swoje połączenia autobusowe do Poznania realizują m. in. PKS Poznań S.A. (połączenia regionalne) czy FlixBus (połączenia dalekobieżne).

Po mieście najwygodniej poruszać się charakterystycznymi zielono-żółtymi autobusami i tramwajami poznańskiej komunikacji miejskiej. Szczegółowy rozkład jazdy i siatka połączeń znajduje się na stronie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu. Do Poznania i okolic Zamku Cesarskiego możecie dojechać również własnym samochodem. Umożliwia to gęsta sieć dróg krajowych, ekspresowych oraz autostrada, przebiegające przez miasto. Sam dojazd do miasta jest bardzo komfortowy, jednak poruszanie się po samym Poznaniu autem nie należy do przyjemności, dlatego zachęcam do pozostawienia samochodu na parkingu i poruszaniu się dalej komunikacją miejską.

Parking

Dla przybywających do miasta przygotowano położone na obrzeżach parkingi Park&Ride, na których można bezpiecznie zaparkować i ruszyć dalej do centrum komunikacją zbiorową. Dla chcących podjechać samochodem jak najbliżej, sugeruje kierować się ku parkingowi pod Rondem Kaponiera (ok. 380 m od zamku) oraz parkingu podziemnemu pod Placem Wolności (ok. 570 m od zamku). Na wszystkich tych parkingach parkowanie jest płatne a dodatkowo w mieście funkcjonuje również Strefa Płatnego Parkowania, przez co raczej nie znajdziecie bezpłatnego parkingu w okolicach zamku.

Poznajcie Zamek Cesarski w Poznaniu!

Poznań jako jedyne z nielicznych miast w Europie może pochwalić się posiadaniem dwóch zamków monarszych, które były rezydencjami władców dwóch rożnych państw i narodowości, co ciekawsze wrogo nastawionych do siebie na przestrzeni wieków. Starszy z nich – Zamek Królewski stojący na Wzgórzu Przemysła opisałem dla Was we wpisie: Muzeum Sztuk Użytkowych w Zamku Królewskim w Poznaniu! a drugi – Zamek Cesarski, będący ostatnim zbudowanym w Europie zamkiem monarszym postaram się przybliżyć Wam w tym właśnie wpisie.

Jeszcze pół wieku temu uznawany był za niechciana pamiątkę dawnych czasów, wręcz symbol narzuconej przez zaborcę germanizacji. Zresztą sam cesarz widział w nim możliwość podkreślenia i utrwalenia odwiecznej niemieckiej obecności w Poznaniu, co oczywiście nie było zgodne z prawdą historyczną… Obecnie pogodziliśmy się z jego historią, pamiętamy o niej ale przede wszystkim piszemy ją dalej, na swoich zasadach. Dowodem tego jest umieszczenie w jego murach siedziby poznańskiego centrum kultury oraz stworzenie z zamku atrakcji turystycznej, odwiedzając którą poznajemy jego prawdziwą historię i kulturalny potencjał drzemiący w nim od kilkudziesięciu lat.

Bilety i zwiedzanie Zamku Cesarskiego w Poznaniu

Zamek Cesarski w Poznaniu został udostępniony do zwiedzania praktycznie od początku swojego istnienia, nawet w czasach kiedy pełnił funkcję faktycznej rezydencji cesarskiej. Taka możliwość jest dostępna również obecnie, mimo że w jego murach mieści się Centrum Kultury ZAMEK. Zwiedzanie gmachu jest możliwe po zakupie biletów wstępu w kasie biletowej, mieszczącej się w Holu Wielkim.

Dostępne są różne opcje zwiedzania, od samodzielnego poznawania budynku z poglądową mapką lub audioprzewodnikiem aż po zwiedzanie zamku w towarzystwie przewodnika. Oferta jest jednak bardziej bogata, bo znajdziecie w niej m. in. oprowadzanie dedykowane dzieciom czy seniorom a także zwiedzanie w języku angielskim. Szczegóły dot. biletów i samego zwiedzania zamku znajdziecie na stronie internetowej CK ZAMEK.

Trasa zwiedzania

Zwiedzając zamek podąża się po przygotowanej trasie zwiedzania, na której znalazły się wszystkie najciekawsze pomieszczenia i zakątki budynku. Szczególnie polecam opcję zwiedzania z audioprzewodnikiem, który ułatwia zorientowanie się w tym potężnym budynku oraz w ciekawy sposób przybliża historię oraz architekturę każdego z odwiedzanych pomieszczeń.

Zwiedzanie rozpoczyna się w Holu Wielkim i prowadzi przez kilkadziesiąt pomieszczeń na parterze, pierwszym i drugim piętrze, zamkowym balkonie oraz ogólnodostępnych przestrzeniach trzeciego piętra skrzydła zachodniego Zamku. Wzdłuż trasy rozstawionych zostało kilkadziesiąt oznakowanych pulpitów informacyjnych, ułatwiających orientację i krótko opisujących aktualne miejsce, w którym się znajdujemy.

Wygląd zewnętrzny

Nim poznacie najbardziej ciekawą stronę zamku, czyli jego wnętrza, zróbmy szybki rzut oka na jego wygląd zewnętrzny, który skrywa również wiele symboliki. Zamek Cesarski w Poznaniu wzniesiono na planie nieregularnego wieloboku w stylu neoromańskim, który to uważany był przez cesarza za najbardziej germański i najlepiej prezentujący świetność XIX-wiecznej niemieckości, nawiązującej wprost do symboliki Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Od początku dominantą ogromnej zamkowej bryły była licząca pierwotnie 74 metry wieża z zegarem, zakończona stożkowym dachem. Do dzisiaj jest ona charakterystyczną częścią budowli, choć z racji zniszczeń wojennych jej górna część została rozebrana a wysokość zmniejszona o ok. 30 metrów. Resztą II wojna światowa odcisnęła swój ślad na bryle zamku, którą z jednej strony przebudowano w ramach przeobrażania zamku w rezydencję nazistowskich namiestników a z drugiej przeobrażono w wyniku remontów po zniszczeniach wojennych.

W czasach PRL oraz latach 90. XX wieku zamek nie prezentował się zbyt okazale, głównie za sprawą ciemnego nalotu na piaskowcowych ścianach zewnętrznych. Od początku XXI wieku prowadzono prace renowacyjne, które nie tylko przywróciły mu dawny blask i jasną barwę elewacjom ale również przy ich okazji uzupełniono ubytki, wykonano niezbędne naprawy konstrukcyjne oraz zrekonstruowano wiele zniszczonych wcześniej detali. Dzięki temu dzisiaj możemy podziwiać zamek w najpiękniejszym wydaniu i zachwycać się bogactwem wystroju rzeźbiarskiego elewacji, często nawiązującego do niemieckiej historii, germańskich sag i mitów, ludowych bajek a nawet funkcji pomieszczeń wewnętrznych, np. apartamentów cesarskich.

Historyczne wnętrza o niełatwej historii

Zamek Cesarski to jedna z największych budowli w Poznaniu, która w chwili zakończenia budowy posiadała 585 pomieszczeń! Po drugowojennych i późniejszych przebudowach ta ilość się zmieniała, ale nadal jest po prostu gigantyczna. Jak się domyślacie w moim wpisie nie jestem w stanie przybliżyć ich wszystkich… Ba! Nie jestem w stanie z rożnych względów (np. niedostępność, remonty) przybliżyć nawet tych wszystkich z nich, szczególnie wartych uwagi. Mimo to przygotowałem dla Was wiele zdjęć i opisów, przybliżających dziesiątki z nich!

Sień Przejazdowa

Zacznijmy od jedynego w swoim rodzaju pomieszczenia poznańskiego Zamku Cesarskiego, czyli Sieni Przejazdowej. Zlokalizowana na parterze zamkowej wieży sień, od początku istnienia zamku była głównym wejściem do zamku dla cesarza i jego rodziny. Dzisiejszy monumentalny wystrój wnętrza pochodzi z okresu wojennej przebudowy i stanowi przykład architektury narodowosocjalistycznej.

W narożnikowych wnękach stoją rzeźbione pseudowazy, przedstawiające sceny nawiązujące do rolniczego i gospodarczego charakteru Wielkopolski, który w czasie wojny hitlerowcy przekształcili na Kraj Warty. Przez sień przebiega niewielkie zagłębienie, będące przejazdem łączącym obie bramy a na suficie wisi oryginalny żyrandol z okresu II wojny światowej.

Tron Cesarski

Najciekawszym eksponatem w Sieni Przejazdowej jest niewątpliwie oryginalny Tron Cesarski, wykonany specjalnie dla Wilhelma II. Pierwotnie stał w nieistniejącej Sali Tronowej, w dwudziestoleciu międzywojennym przekazano go katedrze gnieźnieńskiej, w której stał do 1993 roku służąc arcybiskupom i prymasom Polski. Po blisko 70. latach tron wrócił do Poznania, gdzie do dzisiaj jest wystawiony we wnętrzach zamku.

Tron wykonano we Włoszech z greckiego marmuru, a jego forma nawiązuje do średniowiecznych siedzisk biskupich. Ma on dwa miejsca siedzące i do końca nie jest jasne dlaczego wykonany został właśnie w takim kształcie, tym bardziej, że siadał na nim wyłącznie sam cesarz. Siedzisko oparte zostało na grzbietach dwóch słoni, będących symbolami mądrości, czystości ale także władzy i siły, co symbolizowały także szyszki, wieńczące oparcie. Tron waży blisko 4 tony!

Szykowne korytarze i hole

Trudno wskazać mi pomieszczenie, które zrobiło na mnie największe wrażenie podczas zwiedzania Zamku Cesarskiego w Poznaniu. Zaryzykuję jednak odważną tezę i przyznam, że pewnie wbrew opinii wielu powiem, że najciekawsze i najbardziej zjawiskowe okazały się dla mnie zamkowe korytarze!

Każdy z nich to inna forma architektoniczna, odmienne detale a także historia, która wielokrotnie wpłynęła na ich dzisiejszy wygląd. Poznajcie te z nich, po których nie można przejść bez emocji!

Hol Kolumnowy

Zacznijmy od Holu Kolumnowego, który najbardziej utkwił w mojej pamięci co jest równoznaczne ze zrobieniem na mnie największego wrażenia. Od początku istnienia zamku był on łącznikiem pomiędzy częścią mieszkalną i reprezentacyjną zamku, łączącym jednocześnie wszystkie skrzydła zamku. Dawniej nazywany Galerią Miast, za sprawa widniejących na sklepieniu herbów wielkopolskich miast. W czasie II wojny światowej znacząco przebudowany.

Swoją nazwę zawdzięcza stojącym w oknach kolumnom, które to zachowano z pierwotnego wystroju tego wnętrza. Na uwagę zasługują również okazałe żyrandole, które pochodzą z czasów II wojny światowej.

Obecnie charakterystycznym elementem tego wnętrza są płaskorzeźby na wschodniej ścianie, zamontowane tutaj w 1966 roku. Przedstawiają one wybrane wątki historyczne z dziejów Wielkopolski i Poznania, jednak łatwo zauważyć, że prezentują one PRL-owski, zniekształcony i zakłamany przekaz historyczny, który miał akcentować przede wszystkim konflikt polsko-germański.

Korytarz Kasetonowy

Drugim niezwykle wytwornym zamkowym korytarzem jest Hol Kasetonowy, znajdujący się bezpośrednio nad Holem Kolumnowym. Najważniejszą rolę odgrywa w nim drewniany strop kasetonowy oraz arkadowe wnęki okienne, po zachodniej stronie holu.

W tym miejscu znajduje się również niewielka ekspozycja poświęcona historii Zamku, w skład której wchodzi skromna wystawa oryginalnych przedmiotów i dekoracji Zamku z rożnych okresów jego funkcjonowania.

Schody Paradne

Przenieśmy się teraz do najbardziej zjawiskowej klatki schodowej w całym zamku. Moim zdaniem są nią monumentalne Schody Paradne, które znajdziecie w zachodniej części Zamku Cesarskiego w Poznaniu.

Powstały w okresie II wojny światowej w miejscu wcześniejszych schodów cesarskich, którymi monarcha mógł wejść do pomieszczeń mieszkalnych na pierwszym piętrze Zamku. Podczas drugowojennej przebudowy zyskały monumentalny charakter i wytworne oświetlenie (kandelabry i kinkiety).

Hol Mozaikowy

U podstawy Schodów Paradnych znajduje się kolejny zjawiskowy zamkowy hol, nazwany ze względu na znajdujące się na jego suficie mozaiki, Holem Mozaikowym. Ten ciemny hol, posiadający tylko dwa małe okna, jako jedyny z zamkowych pomieszczeń został podczas przebudowy w czasie II wojny światowej ozdobiony mozaikami, wkomponowanymi w kasetonowy sufit.

Odnaleźć w nim można dwa wyjątkowe elementy i ślady przeszłości. Pierwszą z nich jest motyw solarny a drugim, są ślady po wybuchu pocisku z czasów walk o miasto w 1945 roku, których szukajcie na posadzce i jednej ze ścian w okolicach okna.

Korytarz Cesarski

Przenieśmy się do południowego skrzydła Zamku Cesarskiego w Poznaniu, gdzie czeka na nas Korytarz Cesarski. To główny korytarz pierwszego piętra Zamku, który pierwotnie wchodził w skład apartamentu cesarskiego, o czym przypomina jego dzisiejsza nazwa.

Mimo przebudowy w trakcie II wojny światowej, jego funkcja się nie zmieniła i nadal prowadzi on do dawnych pokoi cesarskich (pokoi pana domu), m. in. Brzozowego i Orzechowego, o których przeczytacie w dalszej części wpisu. W tym korytarzu prezentowana jest większość zachowanych, oryginalnych mebli cesarskich.

Hol Wielki i Atrium

Wschodnia cześć zamku pierwotnie pełniła funkcje reprezentacyjne. Najważniejszym i największym jej pomieszczeniem była licząca 600 metrów kwadratowych powierzchni Sala Tronowa, gdzie stał Tron Cesarski o którym pisałem wcześniej. W czasie II wojny znacząco przebudowano także tę część zamku, likwidując większość pomieszczeń oraz niewielki wewnętrzny dziedziniec. Hitlerowcy nie skończyli swoich prac przez końcem wojny, dlatego dalsze prace kontynuowano w okresie PRL-u, nadając im charakterystyczny dla tego okresu modernistyczny styl. Stan taki trwał do 2010 roku, kiedy rozpoczęła się kolejna znacząca przebudowa wschodniego skrzydła zamku, trwająca 2 lata.

Wtedy to powstał widowiskowo prezentujący się łącznik – Atrium oraz strefa wejściowa – Hol Wielki. Dwupoziomowe Atrium, znajdujące się na wyższych piętrach przykryto szklaną kopułą a w jego przestrzeni urządzono m. in. kawiarnię i księgarnię. Położony poniżej Hol Wielki to obecnie główne wejście do Centrum Kultury ZAMEK, umożliwiający dojście do m. in. Sali Wielkiej, Kina Pałacowego czy Teatru Animacji (o których w dalszej części wpisu).

Sale, pokoje i gabinety

Przejdźmy teraz do mniejszych pomieszczeń, do których prowadzą zresztą przybliżone powyżej zamkowe korytarze i hole. Wiele z nich udało zachować się w niezmienionym stanie z czasów II wojny światowej, przez co są doskonałym przykładem nazistowskiej architektury. Obecnie wszystkie są nieumeblowanymi, pustymi przestrzeniami, zwiedzając które trzeba uzupełnić o brakujące elementy wyposażenia swoją wyobraźnią. Chciałbym aby kiedyś to się zmieniło, bo klimat tych pomieszczeń, choć pustych i o paskudnej historii jest mimo wszystko wyjątkowy.

Pokój Mahoniowy

Zacznijmy od gabinetu, który urządzono w okresie II wojny światowej dla zbrodniarza nazistowskiego Arthura Greisera – namiestnika Kraju Warty. Przestronny gabinet znajduje się w zachodnim skrzydle a jego okna skierowane są na dzisiejszy Plac Adama Mickiewicza. Jego ściany wyłożono boazerią do której użyto głównie drewna mahoniowego, skąd też wzięła się jego nazwa – Pokój Mahoniowy.

Boazeria zdobiona jest detalami wykonanymi techniką intarsji, czyli układania obrazów i kompozycji z różnobarwnych kawałków drewna. Do jej stworzenia użyto również innych gatunków drewna, a jeżeli ciekawi Was „malowanie drewnem”, koniecznie odwiedźcie Muzeum Stolarstwa w Krobi w południowej Wielkopolsce. W boazerie wtopiono również trzy wejścia do bocznych pomieszczeń, m. in. sejfu.

Pokój Jesionowy

Na pierwszym piętrze zachodniego skrzydła Zamku Cesarskiego w Poznaniu znajduje się Pokój Jesionowy, kolejny w którym wykonana została w okresie II wojny światowej okazała boazeria, głównie z drewna jesionu, zdobiona intarsjowanymi detalami.

Miał on być przedpokojem sypialni Adolfa Hitlera, która wcześniej służyła cesarzowi i jego rodzinie a w 20-leciu międzywojennym prezydentowi Polski. Ciekawy jest w tej sali żyrandol, który odbiega od innych, które znajdziecie w zamkowych pokojach i korytarzach.

Po II wojnie światowej, kiedy Zamek Cesarski w Poznaniu pełnił funkcje ratusza, w gabinecie tym urzędował Przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, który z okien tego gabinetu, oglądał 28 czerwca 1956 roku tłumy mieszkańców Poznania, którzy wyszli na ulice w pierwszym tak ogromnym proteście czasów PRL.

Pozostałe zakamarki Zamku Cesarskiego

Przemierzając wytyczoną trasę zwiedzania Zamku dotrzecie do jeszcze wielu kolejnych pomieszczeń i zakamarków Zamku, które zrobią na Was wrażenie. Pozwolę sobie wspomnieć o jeszcze kilku z nich.

Przejście do Sieni Przejazdowej

Zacznijmy od przestrzeni, której nie można pominąć i która dla mnie jest jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc Zamku Cesarskiego w Poznaniu. Niewielka klatka schodowa, łącząca Sień Przejazdową i Hol Mozaikowy to marmurowe arcydzieło, które prezentuje się niezwykle wytwornie.

Choć nie posiada ona swojej nazwy (a szkoda…), na pewno nie zasługuje z tego powodu na pominięcie czy bezrefleksyjne przejście. Szczególnie warto zwrócić uwagę na dwie płaskorzeźby, przedstawiające nazistowską alegorię pracy.

Balkon

Nad dawnym wejściem głównym do Zamku, czyli od północnej strony do której przylega zamkowy ogród, znajduje się duży balkon, na który można wejść podczas zwiedzania gmachu. Wyjście znajduje się w Holu Balkonowym w północnym skrzydle Zamku, które pierwotnie było prywatną przestrzenią cesarzowej, którą diametralnie przebudowali naziści w czasie II wojny światowej, lokalizując w nim apartamenty ministrów Rzeszy. Mimo przebudowy zachowano dostęp do największego zamkowego tarasu.

Od południa, na zegarowej wieży znajduje się drugi zamkowy balkon, który powstał w czasie II wojny światowej dla samego Hitlera. Choć mniejszy od balkonu skierowanego na ogród, skrywał kilka ciekawostek jak np. podgrzewana posadzka czy sama historia jego montażu, kiedy to uprzednio wykonano jego gipsowy model w rzeczywistej skali, przytwierdzono w docelowym miejscu i przesłano do akceptacji Hitlera…

Półkoliste, granitowe schody

Ta klatka schodowa jest monstrualna! Nie jest tak duża i okazała jak Schody Paradne, ale została zaprojektowana w taki sposób aby budzić szacunek i… dać wycisk wszystkim, którzy podążają nią na 2. piętro Zamku, m. in. do gabinetu Greisera. Tylko jeden ich nabieg, pomiędzy poszczególnymi piętrami to ok. 35 schodów. Aby z parteru dostać się nimi na drugie piętro, trzeba pokonać ponad 70 kręconych, granitowych schodów z tylko jednym spocznikiem na wysokości 1 piętra. To mniej więcej wejście na 4-5 piętro bloku, niemalże z marszu – potrafią nauczyć szacunku, na czym zależało ich twórcom.

Swój bieg kończą na drugim piętrze, gdzie łączą się z Korytarzem Kasetonowym. Również i sufit półkolistej klatki schodowej zdobi efektowny kaseton, nawiązujący do sąsiadującej z nią przestrzeni drugiego piętra. W jej górnej części warto też zwrócić uwagę na największa płaskorzeźbę w Zamku, która mimo że nawiązuje do nazistowskiej symboliki nie została zniszczona przez komunistów, którzy również doszukali się w niej swoich idei… Dzięki temu splotowi poglądów dwóch zbrodniczych ustrojów, możemy oglądać ją w niezmienionej formie do dnia dzisiejszego.

Winda

Nie każdy jednak musiał pokonywać schodami drogę między piętrami Zamku Cesarskiego w Poznaniu. Powstała w okresie drugowojennej przebudowy winda, zlokalizowana została w zachodnim skrzydle zamku, w pobliżu gabinetów najważniejszych osób przebywających w zamku.

Obecnie została unieruchomiona na wysokości 1 piętra, dzięki czemu możemy do niej wejść i dokładnie ją obejrzeć. Ciekawostką jest to, że napędzające ja silniki i mechanizmy zamontowano w piwnicach a nie na górze szybu windowego, jak to ma zazwyczaj miejsce.

Trzecie piętro

Zwiedzając Zamek Cesarski w Poznaniu warto wejść również na jego trzecie piętro. Prowadzi na nie niewielka klatka schodowa z Holu Kasetonowego. Ta część Zamku od samego początku nie miała reprezentacyjnego charakteru i przewidziana była do celów mieszkalnych i gospodarczych. Nie oznaczało to jednak rezygnacji ze stylowej aranżacji wnętrz, choć była ona wyraźnie skromniejsza niż na niższych piętrach.

Najbardziej mi jednak w tej części Zamku spodobały się sufitowe świetliki, dodające wiele niepowtarzalnego uroku korytarzom najwyższej kondygnacji zamku. Obecnie niestety nie świecą już światłem naturalnym, tylko sztucznym…

Kawiarnia i księgarnia w Atrium

Trasa zwiedzania zamku kończy się na drugim piętrze, przy drzwiach prowadzących do Atrium. Jest to ogólnodostępna przestrzeń, do której przybywają nie tylko zwiedzający zamkowe wnętrza ale również pracownicy Centrum Kultury ZAMEK, studenci pobliskich uczelni czy mieszkańcy miasta, krążący po okolicy i poszukujący chwili wytchnienia nad filiżanką kawy.

Kawa w takim miejscu smakuje wyjątkowo i na długo zapada w pamięci. Dodatkowo można wstąpić również do znajdującej się tutaj księgarni, gdzie znajdziecie setki książek, czekających na zabranie ze sklepowej półki.

Muzeum Powstania Poznańskiego Czerwiec ’56

W podziemiach Zamku Cesarskiego w Poznaniu znajduje się jeszcze jedno miejsce, które warto odwiedzić zwiedzając jego mury. To jedyne w swoim rodzaju Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956, które przybliża wydarzenia związane z pierwszym strajkiem generalnym czasów PRL, którego najważniejsze wydarzenia w dużej mierze miały swoje miejsce pod murami poznańskiego Zamku, który był wtedy siedzibą władz miejskich.

Wystawa tego niewielkiego muzeum została zaprojektowana niezwykle pomysłowo i starannie, doskonale wpisując się w standardy nowoczesnych ekspozycji muzealnych. Dzięki temu jej zwiedzanie jest niesamowicie poruszającym doznaniem i niezapomnianą lekcją historii. Wejście do muzeum znajduje się od strony ul. Św. Marcin a wstęp jest osobno płatny. Więcej o tym niezwykłym miejscu możecie przeczytać w osobnym moim opisie – Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956

Centrum Kultury ZAMEK – kulturalne serce miasta

Od 1962 roku Zamek Cesarski w Poznaniu, totalnie na przekór dawnej funkcji i symboliki stał się poznańską świątynią kultury i sztuki, będąc najważniejszym ośrodkiem kultury w mieście i jednym z najprężniej działających centrów kultury w Polsce! Corocznie odbywa się tutaj kilka tysięcy wydarzeń kulturalnych o rożnej skali a dodatkowo w jego murach mieści się wiele instytucji i inicjatyw kulturalnych, m. in. teatr, galeria, kółka muzyczne, klub jazzowy czy artystyczna restauracja. Poznajcie kilka z nich!

Kino Pałacowe

Kino Pałacowe to niewielkie kino studyjne, dysponujące dwiema salami. Na jego ekranie można zobaczyć filmy z całego świata, zarówno współczesne jak i będące klasyką gatunku sprzed lat. Swoim repertuarem stara się zainteresować filmem ambitnym, często niezależnym lub mniej znanym.

Oprócz bogatej oferty seansów filmowych, Kino Pałacowe jest również miejscem spotkań miłośników kina, przestrzenią do refleksji czy dyskusji nad szeroko pojętą sztuką filmową.

Wystawy i ekspozycje czasowe

Zwiedzając puste wnętrza Zamku Cesarskiego w Poznaniu można się zastanawiać, dlaczego mimo tylu lat od II wojny światowej czy okresu PRL-u, nie udało się ich zapełnić wzorowanym na dawnych czasach wyposażeniem. Powodów na pewno jest wiele. Po pierwsze bardzo mało dawnego wyposażenia się zachowało a po drugie, puste przestrzenie służą Centrum Kultury ZAMEK do organizowania czasowych wstaw.

Centrum Kultury ZAMEK organizuje liczne wydarzenia kulturalne, próbujące przybliżać sztukę z różnych dziedzin i na różnym poziomie „artystycznego wtajemniczenia”. Choć raczej nie należę do artystycznych ignorantów, coraz trudniej mi zrozumieć dzisiejszą (współczesną) sztukę. Właśnie tak miałem z wystawą, którą prezentowana była podczas mojego zwiedzania Zamku Cesarskiego w Poznaniu. Powyżej trzy zdjęcia wybranych instalacji artystycznych – oceńcie sami, choć oczywiście pamiętajcie, że nie znacie kontekstu:)

Otoczenie zamku

Wróćmy jednak z artystycznych wyżyn na ziemię. I to dosłownie, bo czas przybliżyć otoczenie Zamku, które również skrywa kilka ciekawych miejsc.

Ogród Zamkowy im. Ofiar Katynia i Sybiru

Na dzisiejszych tyłach Zamku, znajduje się zamkowy ogród przez który wiodła droga do głównego wejścia za czasów rezydencji cesarskiej. Niewielki ogród, mający ok. 0,8 ha powierzchni został zaprojektowany na planie prostokąta, w którym wytyczono główne alejki na planie litery „U”, wzdłuż których nasadzono lipy tworząc spacerową aleję.

Obecnie dawny zamkowy ogród jest publicznym parkiem miejskim. Od kilkunastu lat w jego centrum stoi pomnik Ofiar Sybiru i Katynia, od czego też wzięła się jego obecna nazwa.

Dziedziniec Różany

Na wschód od zamkowego ogrodu znajduje się jeszcze jeden kameralny dziedziniec, będący dawniej Ogrodem Różanym. To od niego wzięła się jego obecna nazwa – Dziedziniec Różany.

Od samego początku stoi na nim Fontanna Lwów wzorowana na XIII-wiecznej fontannie z Patio de los Leones w Alhambrze w Grenadzie.

Masztalarnia i inne budynki zaplecza

Od wschodu i północy Dziedziniec Różany i Ogród Zamkowy otaczają zabudowania gospodarcze. Dawniej to były budynki mieszkalne dla służby i straży zamkowej, stajnie, garaże czy wozownia, nazywana też Masztalarnią.

Obecnie w ich wnętrzach mieszczą się m. in. biura, magazyny, restauracje i kawiarnie, które swoje zewnętrze ogródki mają m. in. na Dziedzińcu Masztalarni czy Dziedzińcu Różanym.

Ulica Święty Marcin

Od południa natomiast Zamek Cesarski w Poznaniu a więc i dzisiejsze Centrum Kultury ZAMEK przylega do jednej z najważniejszych ulic Poznania – ulicy Święty Marcin. Długa na ponad kilometr i szeroka jak na ścisłe centrum miasta ulica Święty Marcin, łączy ze sobą Rondo Kaponiera z Placem Wiosny Ludów, położonym tuż za granicą poznańskiego Starego Miasta.

Jest ona nie tylko wyjątkowa ze względu na swoją lokalizację czy historię, ale również ilość ciekawych miejsc i atrakcji, które się przy niej znajdują. Dla przykładu wypada wymienić przynajmniej: Centrum Szyfrów ENIGMA, charakterystyczne wieżowce Alfa, Filharmonię Poznańską, Kino Muza, kościół pw. św. Marcina czy liczne miejskie kamienice, w większości pochodzące z XIX wieku. Więcej o niej możecie przeczytać z osobnego opisu tego miejsca – Święty Marcin. Najbardziej znana ulica Poznania.

Zamek Cesarski w Poznaniu – powiązane miejsca i budowle

Zamek Cesarski w Poznaniu to budowa bardzo charakterystyczna, ale przede wszystkim pełna symbolizmu i niechlubnej historii… Urzędowały w niej również osoby, które historia oceniła negatywnie i które nie musząc liczyć się z niczym, mogły spełniać swoje wyolbrzymione i oderwane od normalności pragnienia i potrzeby. Właśnie dlatego cesarz Wilhelm II postawił nieopodal wznieść swój prywatny dworzec kolejowy nie wspominając nawet o całej Dzielnicy Cesarskiej a drugowojenny zbrodniarz Arthur Greiser wybudował prywatną willę, w samym sercu najcenniejszego przyrodniczo obszaru w okolicy. Wszystkie one łączy Zamek Cesarski w Poznaniu, który od początku miał być symbolem germańskiej dominacji na wielkopolskiej ziemi…

Dzielnica Cesarska

Zamek Cesarski w Poznaniu był najważniejszą budowlą większego założenia urbanistycznego – Dzielnicy Cesarskiej, która powstawała na początku XX wieku w miejscu dawnych pruskich fortyfikacji, okalających centrum miasta. Oprócz poznańskiej rezydencji cesarza, wniesiono w jego pobliżu m. in. Teatr Miejski, gmach Komisji Kolonizacyjnej i Akademii Królewskiej, główny budynek Dyrekcji Poczty, siedzibę Ziemiaństwa Kredytowego czy pomnik Bismarcka, który stał w miejscu dzisiejszego pomnika naszego wieszcza narodowego.

To urbanistyczne założenie miało na celu przede wszystkim ukazać germańskość Poznania i poprawić zarządzanie zagarniętymi terenami Wielkopolski, poprzez lokalizacje na jej terenie nowych siedzib pruskich urzędów. Historia jednak potoczyła się inaczej niż sobie to zaplanowali Niemcy. Obecnie Dzielnica Cesarska jest centrum polskiej myśli naukowej, kulturalnej i artystycznej nie tylko Poznania ale i całego regionu. Więcej o niej możecie przeczytać w osobnym wpisie: Dzielnica Cesarska w Poznaniu – pamiątka pełna skrajności

Dworzec Letni

Dworzec Letni w Poznaniu to w rzeczywistości dawny dworzec cesarski, który wzniesiono specjalnie dla cesarza Wilhelma II i jego najbliższej rodziny. Wybudowano go w 1913 roku w pobliżu poznańskiego głównego dworca kolejowego. Składa się z niewielkiego prostokątnego pawilony dworcowego, w którym znajdują się trzy pomieszczenia: salon cesarski, pokój gościnny i toaleta oraz częściowo zadaszonego peronu. Co warte odnotowania, cesarz skorzystał z niego tylko jeden raz…

W ostatnich latach dzięki generalnemu remontowi odzyskał swój dawny blask. Swoją nazwę zawdzięcza okresowi dwudziestolecia międzywojennego, kiedy właśnie z niego mieszkańcy Poznania wyruszali na letni wypoczynek do pobliskich miejscowości letniskowych. Obecnie jest jednym z peronów w ramach stacji Poznań Główny. Więcej o nim możecie przeczytać w osobnym opisie tego miejsca – Dworzec Letni w Poznaniu. Prywatny dworzec cesarza!

Willa w Jeziorach

Nazwisko Arthura Greisera – nazistowskiego zbrodniarza, pojawiło się już kilkukrotnie we wpisie z racji, że Zamek Cesarski w Poznaniu był w latach okupacji niemieckiej siedzibą namiestnika Kraju Warty, którym zarządzał właśnie Greiser, mający w nim swój gabinet. Mimo, iż zamek posiadał część mieszkalną to Greiser wzniósł dla siebie na południe od Poznania okazałą willę, lokalizując ją nad brzegiem Jeziora Grójeckiego w Jeziorach, dosłownie w samym centrum najbardziej cennego przyrodniczo obszaru w regionie.

Willę w Jeziorach zbudowaną rękami więźniów przymusowych, można zobaczyć do dnia dzisiejszego. Prowadzi do niej około 11-kilometrowa, betonowa droga zwana Greiserówką (powstała podobnie jak willa w okresie II wojny światowej jako droga dojazdowa do niej od strony Komornik). Obecnie w murach dawnej nazistowskiej willi mieści się Muzeum Wielkopolskiego Parku Narodowego, otwarte w 1998 roku. Więcej o nim przeczytacie w osobnym opisie – Dawna willa Arthura Greisera w Jeziorach. Muzeum WPN