Ostrów Tumski w Poznaniu to jedno z najciekawszych historycznie i turystycznie miejsc w mieście. W tym wpisie poznasz wszystkie najciekawsze zakątki i atrakcje na poznańskiej Wyspie Katedralnej, która w ostatnich latach odzyskuje dawny blask i znaczenie! Sprawdź jak wiele ciekawego może być na tak niewielkim terenie.
Ostrów Tumski w Poznaniu – wielka historia, małej wyspy!
Jeżeli mówimy o początkach państwa polskiego, nie możemy zapomnieć o tym miejscu. Ostrów Tumski w Poznaniu to bezsprzecznie jeden z najważniejszych grodów piastowskich a dla wielu badaczy najważniejszy lub równorzędny z Ostrowem Lednickim, który możecie poznać z wpisu: Ostrów Lednicki. Najważniejsza wyspa w historii Polski!. Choć osadnictwo w tym miejscu rozpoczęło się znacznie wcześniej niż za czasów Piastów.
Jednak to średniowieczny, potężny gród piastowski zlokalizowany w tym miejscu najbardziej zapisał się w historii poznańskiej Wyspy Katedralnej i wpłynął na jego późniejsze losy. Założono go w X wieku i bez wątpienia był jednym z najpotężniejszych grodów Wielkopolski (a wielu uważa, że nawet najpotężniejszym), na terenie którego wzniesiono nawet murowane książęce palatium, które być może było miejscem gdzie Mieszko I przyjął w 966 roku chrzest. Poznański gród składał się z kilku części a każda pełniła inną funkcję. Gród otaczały potężne wały obronne, które odkryli archeolodzy w czasie swoich badań prowadzonych pod koniec XX wieku i na początku XXI wieku. Ich relikty zostały wyeksponowane w wyjątkowym rezerwacie na Ostrowie Tumskim, o którym możecie przeczytać we wpisie: Rezerwat Genius Loci. Zobaczcie 1000 lat historii!
To właśnie w czasach grodu piastowskiego powstała w tym miejscu, we wschodniej części grodu pierwsza katedra, która stoi aż do dnia dzisiejszego. Nie jest jednak ona najstarszą świątynią chrześcijańską w Polsce, bo miano to przypisuje się kaplicy przylegającej do palatium, na miejscu której stoi obecnie Kościół Najświętszej Marii Panny w Poznaniu.
Niestety świetność grodu piastowskiego w Poznaniu przerwał najazd czeskiego księcia Brzetysława w 1038 roku, który obrócił potężny gród w ruinę… Zniszczony, ówczesny Poznań odbudował Kazimierz Odnowiciel, który też przeniósł stolicę do Krakowa. W XIII wieku gród ponownie odnowiono z inicjatywy Przemysła I, który też kilka lat później postanowił ulokować na drugim brzegu Warty nowe miasto, gdzie pod koniec XIII wieku przeniesiono również siedzibę księcia. Od tego czasu Ostrów Tumski w Poznaniu należał do poznańskich biskupów.
Więcej o lokacji Poznania na drugi brzegu Warty przeczytacie we wpisach: Poznański Stary Rynek! Jesteście pewni, że wiedzieliście o nim wszystko? i Poznań za murami, czyli Stare Miasto w Poznaniu.
W okresie XIV – XVIII wieku na Wyspie Katedralnej trwały liczne rozbudowy oraz budowy nowych budowli, których inicjatorem byli hierarchowie kościelni, zarządzający tutejszą archidiecezją. W XIX wieku, już pod zaborem pruskim na Ostrowie Tumskim wzniesiono część fortyfikacji Twierdzy Poznań, której pozostałości możemy oglądać do dzisiaj, mimo że wiele z nich już w XX wieku zostało rozebranych. Niestety również czasy II wojny światowej nie były łaskawe dla budowli Ostrowa Tumskiego, z których najbardziej ucierpiała katedra. Po wojnie odbudowano ją oraz inne, uszkodzone budynki starając przywrócić się dawny blask historycznej dzielnicy miasta.
Historię Ostrowa Tumskiego szczegółowo przedstawia, położone na drugim brzegu Cybiny Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego – Brama Poznania.
Ostrów Tumski w Poznaniu. Lokalizacja
Ostrów Tumski w Poznaniu to wyspa rzeczna na Warcie, położona na północny-wschód od obecnego centrum miasta.
Od zachodu opływa ją wspomniana Warta, natomiast od wschodu jej dopływ – Cybina, która spiętrzona utworzyła pobliskie Jezioro Maltańskie.
Dojazd na Ostrów Tumski w Poznaniu
Samochód
Samochód to najwygodniejsza forma dojazdu z bardziej odległych zakątków Wielkopolski czy Polski. Dzięki położeniu Poznania na skrzyżowaniu ważnych dróg, jak np. autostrada A2 czy drogi ekspresowe S5 czy S11, dojazd do Poznania nie powinien być problemem. Na Ostrowie Tumskim przygotowany został parking, specjalnie dla odwiedzających to miejsce. Parking znajduje się on na ul. Dziekańskiej, niemal na przeciwko Śluzy Katedralnej. Oznaczyłem go na poniższej mapie.
Komunikacja publiczna
Poznań posiada również świetnie rozwiniętą komunikację publiczną. Do miasta dojeżdżają setki pociągów i autobusów kursowych, które kończą swój bieg na dworcu głównym. Z niego bez problemu dostaniemy się komunikacją miejską w okolice Ostrowa Tumskiego. Najwygodniejszym rozwiązaniem będzie oczywiście tramwaj, którego przystanek znajduje się tuż obok najciekawszych miejsc. Przystanek nosi nazwę “Katedra” i również oznaczyłem go na poniższej mapie.
Rower
Ostatnie lata w Poznaniu, to bardzo duży nacisk na infrastrukturę rowerową, dlatego dojazd rowerem na Ostrów Tumski w Poznaniu jest jak najbardziej możliwy i dzięki Wartostradzie wygodny. Dzięki licznym ścieżkom rowerowym w mieście, możemy komfortowo dojechać na poznańską Śródkę (przebiega przez nią wspomniana Wartostrada) a z niej Mostem Jordana, przedostać się na wyspę katedralną.
Ostrów Tumski w Poznaniu. Mapa ciekawych miejsc
Ostrów Tumski w Poznaniu to miejsce w którym, ponad 1000 lat temu powstała pierwsza osada na tych terenach. Przez setki lat zabudowania wyspy się rozbudowywały oraz stawały coraz bardziej liczne. Zawsze jednak Ostrów Tumski w Poznaniu, był miejscem wyjątkowym i z tego powodu nie budowano tutaj byle czego!
Właśnie dlatego ten niewielki skrawek obecnego, około pół milionowego miasta, jest dzisiaj tak naprawdę jednym wielkim zabytkiem i pomnikiem historii. Oto poglądowa mapa z naniesionymi najciekawszymi miejscami i budynkami na poznańskim Ostrowie Tumskim.
Na mapie oznaczyłem 16 najciekawszych miejsc, które warto zobaczyć, odwiedzając Ostrów Tumski w Poznaniu. Wszystkie miejsca poznacie w dalszej części wpisu, a dodatkowo na mapie literą P oznaczyłem parking a literą T – przystanek tramwajowy.
Poznaj Ostrów Tumski w Poznaniu i jego atrakcje!
Przejdźmy do listy najciekawszych miejsc na poznańskim Ostrowie Tumskim.
1. Katedra Poznańska
Górująca na poznańskim Ostrowem Tumskim, Katedra Poznańska, a tak dokładniej Bazylika Archikatedralna św. Apostołów Piotra i Pawła, to największy i najbardziej okazały budynek na wyspie. Bez wątpienia to jedna z najważniejszych świątyń katolickich w Polsce, dodatkowo jako jedna z nielicznych jest również miejscem wiecznego spoczynku królów Polski.
Więcej o tym miejscu przeczytacie w moim opisie tego miejsca w kategorii tu byłem: Katedra w Poznaniu
Na dokładkę kilka zdjęć wnętrz świątyni!
Poznańska katedra to również liczne kaplice, podziemia, dzieła sztuki sakralnej, będące świadkami historii, która miała miejsce w samej katedrze i ale i całym kraju. Właśnie dlatego będąc w katedrze warto zobaczyć również wszystkie jej zakamarki. Jednym z najpiękniejszych jest Złota Kaplica, czyli kaplica w której domniema się, że spoczywają pierwsi władcy Polski: Mieszko I i Bolesław Chrobry.
2. Złota Kaplica (Kaplica Królów Polski)
Bez wątpienia Złota Kaplica to najpiękniejsza i najbardziej okazała kaplica poznańskiej katedry. Przyjmuje się, że to właśnie w niej spoczywają szczątki pierwszych władców Polski. Jej historia jest jednak bardzo ciekawa, dlatego warto poznać ją bliżej i odwiedzić, gdy będzie ku temu okazja.
Więcej o tym miejscu przeczytacie w opisie tego miejsca: Złota Kaplica w Poznaniu
3. Kościół Najświętszej Marii Panny In Summo
Ten niepozorny kościół stojący przez katedrą, to dla mnie najważniejsza świątynia na Ostrowie Tumskim a nawet w całym mieście. Stoi on w miejscu dawnego palatium Mieszka I i kaplicy książęcej, która była najprawdopodobniej pierwszą chrześcijańską świątynią w Polsce!
Warto zwrócić uwagę na dwa wyjątkowe miejsca w obrębie murów kościoła, widoczne z zewnątrz. Pierwsze to domniemany kamienny tron książęcy, który został wmurowany w próg dawnego wejścia północnego. Być może zasiadał na nim sam Bolesław Chrobry czy Mieszko I. Drugim elementem zasługującym na szczególną uwagę jest “oskrobany” kamień na wschodnim wierzchołku świątyni. Najprawdopodobniej zarysowania pochodzą od ostrzenia mieczy przed wyruszaniem na wyprawy wojenne, co miało dawać wojownikom szczęście w boju i “piekielną” moc. Sam kamień nazywany jest Mariackim lub Piekielnym i ma nawet swoją legendę, którą możecie poznać tutaj.
Wnętrze kościoła od 2022 roku zostało udostępnione do zwiedzania. W świątyni będziecie mogli obejrzeć film przybliżający historię kościoła i grodu poznańskiego oraz elementy wyposażenia kościoła oraz jego najciekawsze zakamarki. Więcej o tym miejscu przeczytacie w opisie tego miejsca: Kościół Najświętszej Marii Panny w Poznaniu
4. Zarys palatium Mieszka I
Palatium Mieszka I było pierwszym pałacem polskiego władcy! I to wcale nie małym:) Potwierdziły to badania przeprowadzone w ostatnich kilkudziesięciu latach, dzięki którym poznaliśmy dokładne wymiary oraz układ budynku. By ukazać wyniki badań wszystkim zainteresowanym, stworzono instalację ze szkła, która przedstawia w uproszczeniu przebieg murów budowli. Możemy podziwiać ją w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła NMP In Summo.
W szklanym zarysie murów palatium bez problemu odnajdziecie zaokrąglony fragment murów. To miejsce, gdzie stała pierwsza chrześcijańska kaplica, wzniesiona najprawdopodobniej dla księżnej Dobrawy. Na jednej z płyt chodnikowych znajdziecie charakterystyczny znak krzyża (przypominający krzyż maltański). To właśnie w tym miejscu stał ołtarz w książęcej kaplicy.
Więcej o tym miejscu przeczytacie w opisie tego miejsca: Szklane palatium w Poznaniu
5. Psałteria
Psałteria to jeden z najciekawszych budynków, jaki skrywa Ostrów Tumski w Poznaniu. Co prawda nie możemy zobaczyć jego wnętrz, jednak warto poznać jego rozśpiewaną historię!
Więcej o tym miejscu przeczytacie w opisie tego miejsca: Psałteria w Poznaniu
6. Figura Matki Boskiej Niepokalanej
Pomiędzy budynkiem Psałterii i kościołem NMP In Summo znajdziemy bez problemu, stojącą na wysokim cokole kolumnę Matki Boskiej Niepokalanej. Rzeźbę ufundował w 1886 roku kanonik Michał Sibilski.
Na początku swojego istnienia figura stała na placu katedralnym (przed katedrą), dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym przeniesiono ją w obecne miejsce.
7. Makieta Ostrowa Tumskiego
W 2012 roku Ostrów Tumski w Poznaniu stał się o wiele bardziej przyjazny osobom niewidzącym i słabo widzącym, ponieważ właśnie wtedy odsłoniętą makietę najstarszych zabudowań na wyspie. Wykonana z brązu makieta i zawiera opisy również w języku Braille’a.
Dodatkowo zastosowano ciekawy zabieg, mianowicie przerysowano niektóre budynki i detale, by osobom niewidzącym łatwiej było poznać ich bryłę, wygląd oraz szczegóły wykończenia.
8. Pomnik Jana Pawła II
Bardzo blisko makiety Ostrowa Tumskiego znajdziemy rzeźbę przedstawiającą Jana Pawła II. Stoi ona w tym miejscu od 2000 roku i była pierwszym pomnikiem Papieża Polaka w Poznaniu. Mierzy ponad 2 metry wysokości i zyskał przydomek “Surfującego Papieża”, z racji formy rzeźby.
9. Pałac Arcybiskupi
W sąsiedztwie katedry, znajduje się rezydencja biskupów poznańskich. Najbardziej reprezentacyjną jej częścią jest oczywiście pałac arcybiskupów poznańskich. Obiekt, który dzisiaj możemy oglądać pochodzi z XVIII wieku, choć już nawet od XV wieku w tym miejscu stał dwór biskupi.
Niestety historia nie była dla tego miejsca łaskawa, przez co pałac wielokrotnie niszczał, był odbudowywany czy przebudowywany. Rezydencja nie jest udostępniona turystom z racji pełnienia swojej funkcji.
Na przeciwko pałacu arcybiskupiego stoi budynek dzisiejszej kurii metropolitalnej.
10. Ulica ks. Ignacego Posadzego
Ulica ks. Posadzego, biegnąca na tyłach Ostrowa Tumskiego, jest bez wątpienia najbardziej urokliwą uliczką tej okolicy. Znajdziemy przy niej tak ciekawe miejsca jak rezerwat archeologiczny Genius loci czy unikatową instalację Przekrój (P)poznania.
Ale również przy niej znajdziemy pełne uroku budynki, jak np. ten poniższy “szachulec”.
Ulica ks. Posadzego to również wymienione wcześniej miejsca przepełnione archeologią i odkrywaniem historii. Biegnie ona pośladzie dawnych wałów obronnych średniowiecznego grodu piastowskiego, które zostały upamiętnione tabliczkami wmurowanymi w nawierzchnię ulicy oraz bardzo ciekawą w swoje formie instalacją artystyczną – Przekrój (P)poznania, którą przybliżam Wam poniżej.
11. Przekrój (P)poznania
Ta instalacja, na pierwszy rzut oka oderwana od klimatu ul. Posadzego i całego Ostrowa Tumskiego, doskonale oddaje potęgę poznańskiego grodu sprzed ponad 1000 lat!
Po więcej informacji zapraszam do opisu miejsca w kategorii tu byłem. Więcej o tym miejscu przeczytacie w opisie tego miejsca: Przekrój Poznania, czyli rzeźba niczym dawny wał obronny
12. Rezerwat archeologiczny Genius loci
Przedłużeniem instalacji Przekrój (P)poznania jest rezerwat archeologiczny Genius loci, znajdujący się dosłownie “za płotem”.
To w nim poznamy historię dawnego Ostrowa Tumskiego ale również zobaczymy na własne oczy odkryte w ramach prac archeologicznych, pozostałości dawnych umocnień grodowych i nie tylko!
Więcej o tym miejscu przeczytacie w osobnym wpisie, poświęconym tylko temu miejscu: Rezerwat Genius Loci. Zobaczcie 1000 lat historii!
13. Akademia Lubrańskiego
Renesansowy budynek przy ulicy Lubrańskiego, czyli jego fundatora, to obecnie Muzeum Archidiecezjalne (od 2007 roku). Historia tego budynku jest jednak zupełnie inna, ponieważ pierwotnie mieściła się w nim, założona przez biskupa Jana Lubrańskiego uczelnia wyższa.
Funkcjonowała ona w tym miejscu przez ponad 250 lat (od 1519 do 1780 roku). Obecnie to poza muzeum, jeden z najcenniejszych zabytków na Ostrowie Tumskim.
14. Most biskupa Jordana
Co prawda Most Jordana nie leży na Ostrowie Tumskim a jedynie łączy go ze Śródką, nie można zapomnieć o nim w tym miejscu. Niegdyś przeprawa w tym miejscu, była jedyną drogą do miasta od wschodu.
Obecnie Most Jordana (na cześć pierwszego biskupa poznańskiego) to najciekawsza przeprawa w mieście z pięknym widokiem na poznańską katedrę! Więcej o tym miejscu przeczytacie w opisie tego miejsca: Most Jordana w Poznaniu
15. Dawne tory tramwajowe na ul. Dziekańskiej
Pamiątką po czasach, gdy wokół katedry kursował tramwaj są pozostałości dawnych torów tramwajowych na ul. Dziekańskiej. Historia akurat tych torów, które możemy oglądać sięga okresu II wojny światowej, kiedy to niemiecki okupant w tym miejscy wybudował tramwajową mijankę.
Widoczny obecnie 150-metrowy odcinek jako jedyny ocalał z rozbiórki torowiska w latach 90. XX wieku.
16. Śluza Katedralna (Brama Poznania)
Budynek dawnej Śluzy Katedralnej to obecnie obiekt wchodzący w skład Bramy Poznania, czyli interaktywnego muzeum historii Ostrowa Tumskiego w Poznaniu.
Główny budynek muzeum znajduje się na drugim brzegu Cybiny, na terenie Śródki, jednak również w budynku dawnej śluzy możemy natrafić na ciekawą wystawę, wydarzenie lub skorzystać z części oferty muzeum.
Śluza Katedralna powstała w połowie XIX wieku, jako jeden z elementów fortyfikacji Twierdzy Poznań. Krótko po budowie została przebudowana, jednak mimo tego nigdy nie pełniła swojej pierwotnie założonej funkcji. Do dnia dzisiejszego dotrwał jedynie przyczółek zachodni, który możemy zobaczyć na wyspie katedralnej. Pozostałe budynki i obiekty Śluzy katedralnej nie dotrwały do naszych czasów.
Więcej o tym miejscu przeczytacie w osobnym wpisie, który poświęciłem tylko tej wyjątkowej atrakcji: Brama Poznania. Tu się Polska zaczęła!
Tylko na kierunkowo.pl!
Wyjątkowy e-book “MIKROPODRÓŻE” już dostępny! Ponad 700 podróżniczych inspiracji z Wielkopolski, Pomorza i Dolnego Śląska, blisko 260 kolorowych zdjęć, 5 gotowych planów mikropodróży, setki praktycznych porad i wskazówek tworzących najobszerniejszy poradnik, poświęcony krótkim formom podróżowania, liczący aż 294 strony!Pozostałe atrakcje
Lunety “Oko czasu”
W dwóch punktach Ostrowa Tumskiego (w okolicach kościoła NMP oraz na ul. Posadzego) oraz przy budynku Bramy Poznania w ostatnim czasie stanęły niezwykłe lunety. “Oko czasu”, bo taką nazwę ma ta inicjatywa to nowatorskie podejście do ukazania historii i dawnego wyglądu poznańskiego grodu za pomocą wirtualnej rzeczywistości.
Lunety mogą nas przenieść w czasie do wybranego okresu, dzięki czemu będziemy mogli porównać to co dzisiaj widzimy na poznańskiej Wyspie Katedralnej z tym, co stało tutaj w odległej przeszłości.
Poznański Tramwaj Wodny
Choć Poznański Tramwaj Wodny pływa po Warcie ma z Ostrowem Tumskim wiele wspólnego! Na wyspie znajduje się jedna z przystani do których przybija statek, dzięki czemu możemy wsiąść na pokład właśnie z poznańskiej wyspy katedralnej.
O tym jak wygląda rejs po Warcie, możecie przekonać się zaglądając do mojego wpisu: Tramwaj wodny w Poznaniu, czyli rzut oka na miasto z Warty!
“Kandelabry”
Na koniec moja “branżowa” ciekawostka, ponieważ zawodowo związany jestem m. in. z wodociągami. Jak na każdej zabytkowej dzielnicy Poznania, również na Ostrowie Tumskim znajdziecie zabytkowe hydranty zwane w Poznaniu kandelabrami. Skąd ta nazwa? Oczywiście z języka niemieckiego w którym oznacza… kilkuramienny świecznik:) Skąd zatem takie określenie dla hydrantów, które przecież świecznika nie przypominają?
Kiedyś przypominały, ponieważ pełniły dwie funkcje: hydrantu oraz latarni gazowej, umieszczonej na nim. Funkcja i wygląd się zmieniły ale nietypowa nazwa pozostała. Ten który uwieczniłem na zdjęciu, dodatkowo ma herb miasta, w swojej górnej części.
