Poznajcie Park Cytadela w Poznaniu – największy park miejski w mieście, znajdujący się w miejscu dawnej największej fortyfikacji miasta a dzisiaj oferujący Wam najwięcej atrakcji i ciekawych miejsc, spośród wszystkich terenów zielonych stolicy Wielkopolski. Sporo tego “naj-” ale co zrobić, takie są fakty! Pewnie nie dowierzacie, dlatego tym bardziej zachęcam do przeczytanie tego wpisu – on Wam wszystko wyjaśni i przybliży!
Park Cytadela w Poznaniu. Podstawowe informacje
Park Cytadela w Poznaniu to największy park w mieście, mając ponad 100 hektarów powierzchni. Utworzono go w miejscu dawnych potężnych fortyfikacji pruskich – Fortu Winiary, które zostały w znacznym stopniu zniszczone podczas walk o Poznań w 1945 roku. Budowa parku trwała w latach 1963 – 1970.
Obecnie Park Cytadela w Poznaniu to jedno z najpopularniejszych miejsc odpoczynku mieszkańców stolicy Wielkopolski. Jego szerokie alejki, mnóstwo pięknie urządzonych miejsc i zakątków oraz różnorodna flora, sprawiają że mimo iż jesteśmy w centrum półmilionowego miasta, możemy od niego odetchnąć!
Park Cytadela w Poznaniu to również miejsce pamięci oraz miejsce o bardzo unikatowej historii. W 2007 roku Park Cytadela w Poznaniu został wpisany na listę zabytków a rok później uznany został wraz z historycznym centrum miasta za pomnik historii!
Lokalizacja i mapa
Park Cytadela w Poznaniu został umiejscowiony na Wzgórzu Winiarskim, położonym na północ od poznańskiego Starego Miasta, w którym kilka wieków temu znajdowały się wsie: Winiary i Bonin.
Obecnie park znajduje się w dzielnicy Wingrady, na terenie orientacyjnie ograniczonym ulicami: Winogrady, Armii Poznań i Szelągowskiej.
Informacja turystyczna
Poznańska Cytadela to rozległy teren, na którym znajduje się wiele miejsc wartych waszej uwagi. Aby ułatwić Wam dotarcie do nich oraz orientację w rozległym parku, zamontowano w wielu kluczowych miejscach tablice informacyjne oraz elementy orientacyjne.
Z racji, że jest to również ogromny pomnik historii, kryjący w sobie niesamowitą historię na terenie dzisiejszego parku, znajdziecie również tablice Poznańskiego Szlaku Fortecznego, z których będziecie mogli dowiedzieć się co znajdowało się na tym terenie w przeszłości. Trzeba uczciwie przyznać, że to kawał doskonale przygotowanej informacji, która jest ciekawie oraz przejrzyście opracowania.
Park Cytadela w Poznaniu. Parking, dojazd i komunikacja
Położenie w centrum miasta, powoduje że dotarcie do poznańskiej Cytadeli jest stosunkowo łatwe zarówno dla mieszkańców, jak i turystów odwiedzających najważniejsze miejsca w mieście np. Stare Miasto.
Komunikacja zbiorowa
Do parku najwygodniej dojechać komunikacją miejską. W pobliżu Cytadeli przebiega linia tramwajowa w kierunku poznańskich Naramowic, która kursują tramwaje ze ścisłego centrum miasta oraz wielu innych dzielnic. Najbliżej parku znajdują się przystanki tramwajowe: Armii Poznań, Pasieka czy Kmieca (wszystkie w ciągu ulicy Winogrady).
Równie wygodnie prezentuje się dojazd komunikacją autobusową, która kursuje ulicą Garbary i Szelągowską. Najlepiej wysiąść z autobusu na przystanku Garbary PKM, gdzie znajduje się również niewielki dworzec autobusowy. Rozkład jazdy tramwajów i autobusów miejskich znajdziecie na stronie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu.
W jego sąsiedztwie znajduje się jeden z poznańskich dworców kolejowych – Poznań Garbary, do którego możecie dotrzeć również Kolejami Wielkopolskimi z wielu miejscowości podpoznańskich i dalszych.
Dojazd i parking
Oczywiście do Parku Cytadela możecie dojechać również własnym samochodem. Otaczające park ulice to jedne z ważniejszych ulic w tej części miasta. Krzyżują się one z głównymi trasami miasta, dzięki czemu dojazd do Cytadeli nie jest skomplikowany.
Na obrzeżach parku znajdziecie wiele przygotowanych miejsc parkingowych. Najwięcej z nich znajduje się w ciągu ulicy Za Cytadelą (miejsca parkingowe wzdłuż ulicy) oraz na parkingu pomiędzy ulicą Szelągowską i Na Stoku. Parkowanie jest bezpłatne.
Zawsze możecie skorzystać również z roweru. Dla rowerzystów w pobliżu parku przygotowano wiele dróg rowerowych, które prowadzą w różnych kierunkach miasta. Możecie skorzystać z odcinak Wartostrady biegnącej wzdłuż ulicy Szelągowskiej czy ścieżki rowerowej wzdłuż ulicy Armii Poznań i dalej Księcia Mieszka I, które biegną na północ miasta.
Historia – Park Cytadela w Poznaniu
Jak już wspomniałem dzisiejszy Park Cytadela w Poznaniu był wcześniej silnie ufortyfikowanym sercem Twierdzy Poznań, dlatego nie wypada mi nie przypomnieć historii tego miejsca, bo jest ona wyjątkowa! Fort Winiary, który znajdował się w tym miejscu na przestrzeni XIX – XX wieku był największym fortem artyleryjskim ówczesnej Europy! Ale od początku…
Już na początku XIX wieku pruscy generałowie podnosili postulaty ufortyfikowania Poznania, który znajdował się w bardzo ważnym strategicznie miejscu (na drodze do Berlina i szlaku miedzy Prusami Zachodnimi a Śląskiem). Wstępny projekt był gotowy już w 1817 roku i od początku zakładał ufortyfikowanie Wzgórza Winiarskiego. Prace nad budową fortu nie ruszyły od razu, a dopiero w 1828 roku. Ostateczny projekt fortyfikacji jest dziełem pruskiego generała Johanna Brese i zawierał znacznie szersze prace, niż tylko potężny fort artyleryjski…
Fort Winiary był częścią twierdzy poligonalnej, która otaczała ścisłe centrum miasta. Budowa fortu na Wzgórzu Winiarskim trwała do 1842 roku. Po zakończeniu prac Fort Winiary był centralnym elementem fortyfikacji poligonalnych, które ukończono oficjalnie w 1864 roku.
Rozwój techniki wojennej, głównie artylerii w drugiej połowie XIX wieku, szybko zweryfikował wojskowe znaczenie twierdz poligonalnych, również tej wzniesionej w Poznaniu.
W związku z tym w latach 70. XIX wieku trwały prace projektowe nad modernizacją poznańskiej Twierdzy. Miała ona zostać rozbudowana o twierdzę fortową, która docelowo miała stworzyć pierścień umocnień i fortyfikacji dookoła miasta o długości około 30 kilometrów, odległej od twierdzy poligonalnej od 2 do 5 kilometrów. Budowa zewnętrznej twierdzy fortowej trwała 10 lat, aż do roku 1886 roku. W dalszych dziesięcioleciach Twierdza Poznań była wielokrotnie modernizowana, aby dostosować ją do stale rozwijającej się technice oblężniczej i wprowadzania coraz to silniejszych materiałów wybuchowych. Na początku XX wieku, zdecydowano o rozebraniu twierdzy poligonalnej (na miejscu której częściowo powstała Dzielnica Cesarska – przeczytacie o niej we wpisie: Dzielnica Cesarska w Poznaniu – pamiątka pełna skrajności) ale nie Fortu Winiary, który dalej był centralnym i największym obiektem Twierdzy Poznań. Fort był obsadzony stałą załogą pruskiej armii.
Fort Winiary zajmowały pruskie wojska aż do Powstania Wielkopolskiego, kiedy to został szybko zdobyty przez powstańców już trzeciego dnia walk. Od tego czasu na Cytadeli stacjonowały wojska telegraficzne polskiej armii. Na terenie fortu działała polska radiostacja o dużej mocy oraz w latach 30. XX wieku prowadzone były kursy kryptologiczne studentów poznańskiego Uniwersytetu, którzy później złamali legendarną Enigmę! Historię złamania szyfru Enigmy przybliża Centrum Szyfrów ENIGMA w Poznaniu, o którym możecie przeczytać we wpisie: Odkryj ukryte! Poznajcie unikalne Centrum Szyfrów ENIGMA.
Podczas II wojny poznańska Cytadela była ostatnim punktem oporu niemieckiej obrony w 1945 roku. Wtedy to umocnienia zostały częściowo zburzone na skutek działań wojennych. Na ruinach Fortu Winiary w 1946 roku odbyła się ostatnia publiczna egzekucja w Polsce – powieszono nazistowskiego zbrodniarza Arthura Greisera. Późniejsze lata to powolne ale systematyczne rozbierania umocnień. Cegły z rozbieranej poznańskiej Cytadeli służyły do odbudowy miasta a nawet stolicy – Warszawy! W latach 60. XX wieku na terenie dawnego Fortu Winiary trwały prace nad budową parku, podczas którego oczyszczono niemal całkowicie teren z ruin fortyfikacji. Czasy były takie, że park otrzymał nazwę “Park-Pomnik Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej”… W 1992 roku zmieniono nazwę na Park Cytadela w Poznaniu, który z biegiem kolejnych lat zmieniał się w miejsce rekreacji, odpoczynku, licznych wydarzeń ale i pamięci.
Park Cytadela w Poznaniu. Najciekawsze miejsca i atrakcje
Po dawnym Forcie Winiary dzisiaj pozostało już bardzo niewiele ale to nie oznacza, że Park Cytadela w Poznaniu to miejsce mało ciekawe i atrakcyjne. Wręcz przeciwnie! Poznajcie co ciekawego i pięknego możecie odwiedzić spacerując po jego alejkach.
Rosarium – ogród różany
Dla wielu Rosiarium jest wizytówką Parku Cytadela. Swoją sławę zawdzięcza bogactwu różnokolorowych kwiatów, które urzekają nas swoimi barwami, prezentując się inaczej o różnych porach roku. Rosiarium znajduje się w północnej części parku, na terenie dawnego rawelinu.
Posadzono tutaj różne gatunki kwiatów, krzewów i drzew kwitnących, które mają różne pory kwitnienia. Dzięki temu wczesnym latem możemy cieszyć się widokiem kwitnących wiśni odmiany Kanzan, które czarują swoimi różowymi kwiatami.
Nieco później zakwitają różnokolorowe róże, od których wzięła się nazwa tego miejsca – Rosiarium, czyli po prostu ogród różany. Pośrodku Rosarium znajduje się niewielki staw, wokół którego eliptycznie wytyczono ścieżki wśród kwietnych rabat.
Przy ścieżkach znajdziecie wiele ławek, na których będziecie mogli usiąść i odpocząć. Często w Rosiarium “parkuje” cafebike, w którym będziecie mogli kupić kubek pysznej kawy, która w takim miejscu powinna smakować wyjątkowo dobrze!
Ogród kwiatów letnich
Przy alei 15 Pułku Ułanów Poznańskich w południowo-wschodniej części parku znajduje się jeszcze jedno wyjątkowo kolorowe i pachnące miejsce – ogród kwiatów letnich.
Kolorowa kompozycja ułożona w szachownicę, zachwyca swoim pięknem na początku lata, kiedy kwiaty mienią się dziesiątkami kolorów.
Niestety kwiaty nie kwitną zbyt długo, dlatego by zobaczyć kwietne dywany trzeba wybrać się na Cytadelę wczesnym latem (koniec czerwca – początek lipca). Niestety w innym okresie kwietne rabatki, nie prezentują się już tak okazale.
Ogród Wodny
Po sąsiedzku z ogrodem kwiatów letnich znajduje się jeszcze jeden, wyjątkowo urokliwy zakątek – ogród wodny. Wokół niewielkiego stawu urządzono cichy i spokojny zakątek, wypełniony kwitnącymi roślinami.
Po skarpie otaczającej staw, przebiega alejka przy której znajdują się ławeczki, na których można wygodnie się rozsiąść i chwilę nacieszyć się spokojem tego miejsca.
Na środku stawu stoi rzeźba przedstawiająca jaskółki (inni twierdzą że to mewy) a skarpy porastają kwitnące rośliny i trawy. Ogród wodny w 2020 roku przeszedł metamorfozę i został odnowiony dzięki środkom z Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego – ot! Taka ciekawostka:)
Dzwon Pokoju i Przyjaźni Między Narodami oraz największa polana parku
Przy największej polanie Parku Cytadela znajduje się dosyć nietypowy pomnik, będący Dzwonem Pokoju zawieszonym na dwóch betonowych słupach. Powstał na okoliczność wystąpienia gen. Jaruzelskiego na jubileuszowej sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, która odbywała się w 1985 roku.
Budowę instalacji rozpoczęto we wrześniu 1985 roku, a już po niecałym miesiącu rozległ się po raz pierwszy dźwięk Dzwonu Pokoju. Podobno przy sprzyjającej pogodzie słychać go nawet z 10 kilometrów!
W chwili kiedy wznoszono pomnik z Dzwonem Pokoju, była to dopiero 3 tego typu instalacja na świecie za Hiroszimą i Nowym Jorkiem. Polana nad którą góruje Dzwon Pokoju jest największą polaną parku, przez co jest miejscem gdzie organizowane są wydarzenia plenerowe m. in. Misterium Męki Pańskiej czy koncerty muzyczne i wydarzenia kulturalne.
Miejsca pamięci i ślady przeszłości
Park Cytadela w Poznaniu to miejsce niezwykłe, bo łączy historię i miejsca pamięci o ludziach, którzy ją tworzyli z przestrzenią i miejscem do rekreacji, sportu, wypoczynku czy nawet rozrywki. Warto docenić balans pomiędzy tymi funkcjami, który udało się zachować, dzięki czemu żadna z nich nie przeważa nad inną.
Cmentarze
Poznańska Cytadela to miejsce wiecznego spoczynku poległych żołnierzy z różnych krajów, powstańców wielkopolskich czy zwykłych poznaniaków, którzy zostali pochowani na zboczach Wzgórza Winiarskiego.
Wiele z cmentarzy na poznańskiej Cytadeli, szczególnie wojskowych jest otoczonych opieką, przez co nekropolie są zadbane i w bardzo dobrym stanie. W innych, bardziej zapomnianych widać upływ czasu… Nie zmienia to faktu, że każdy grób zasługuje na szacunek i chwilę zadumy.
Ocalałe fortyfikacje
Jak już mogliście przeczytać w rozdziale poświęconym historii dawnego Fortu Winiary, został on zniszczony podczas walko o Poznań w 1945 roku, kiedy to był ostatnim, niemieckim punktem obrony. Po II wojnie światowej dawne fortyfikacje rozbierano i w ten sposób bezpowrotnie zacierano historię tego miejsca. Mimo to, do dzisiaj możemy oglądać kilka fragmentów fortyfikacji, które ocalały i dotrwały do naszych czasów w lepszym, bądź gorszym stanie.
Trudno wskazać dzisiaj wszystkie zakątki parku, w których znajdziecie ceglany mury dawnego fortu. Na pewno nie przeoczycie ich wchodząc na teren parku od ulicy Szelągowskiej oraz idąc wzdłuż cmentarzy, gdzie znajdziecie długie na kilkaset metrów mury dawnych umocnień. To tylko dwa przykładowe miejsca, ale spacerując po parku na pewno znajdziecie ich więcej.
Tylko na kierunkowo.pl!
Wyjątkowy e-book “MIKROPODRÓŻE” już dostępny! Ponad 700 podróżniczych inspiracji z Wielkopolski, Pomorza i Dolnego Śląska, blisko 260 kolorowych zdjęć, 5 gotowych planów mikropodróży, setki praktycznych porad i wskazówek tworzących najobszerniejszy poradnik, poświęcony krótkim formom podróżowania, liczący aż 294 strony!Muzea
W części dawnych fortyfikacji mieszczą się dwa muzea o tematyce wojskowej: Muzeum Armii Poznań i Muzeum Uzbrojenia.
Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu
Muzeum Uzbrojenia to pierwsze i na pewno bardziej znane muzeum na terenie Parku Cytadela w Poznaniu. Przybliża ona na swojej ekspozycji historię walk z 1945 roku, które toczyły się w mieście oraz przedstawia zgromadzone zbiory oraz pojazdy wojskowe.
Ekspozycja podzielona jest na dwie części: wewnętrzną, znajdującą się w ocalałym obiekcie dawnego Fortu Winiary oraz część zewnętrzną (plenerową), na której możemy oglądać dziesiątki różnych pojazdów wojskowych głównie z czasów II wojny światowej oraz II. poł. XX wieku.
Na ekspozycji wewnątrz budynku dawnego fortowego laboratorium znajdziecie m. in. wynalazek Rudolfa Gundlacha (polskiego inżyniera i żołnierza) – peryskop odwracalny, który zyskał ogromną popularność i stał się oczami zachodnich czołgów na wiele lat, rewolucjonizując ówczesne pojazdy pancerne. To tylko jeden z ciekawych eksponatów, zapewniam Was, że jest ich więcej.
Na wystawie plenerowej będzie mogli z bliska zobaczyć kilkadziesiąt pojazdów wojskowych, samolotów, helikopterów i dział artyleryjskich. Więcej o muzeum przeczytacie w moim opisie tego miejsca: Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu
Muzeum Armii Poznań
Drugie muzeum, poświęcone historii Armii Poznań jest znacznie mniejsze i również mniej znane. Znajduje się ono w estakadzie Małej Śluzy dawnego Fortu Winiary i na swojej ekspozycji prezentuje dokumenty, fotografie, broń oraz wyposażenie żołnierzy Armii Poznań.
Przybliża ono również historię Armii Poznań, ze szczególnym uwzględnieniem losów jednostki w czasie II wojny światowej. Więcej o tym muzeum, również przeczytacie w przygotowanym przeze mnie opisie tego miejsca: Muzeum Armii Poznań
Gastronomia
Park Cytadela w Poznaniu to również miejsce, gdzie możecie napić się pysznej kawy czy skosztować wybranego przez Was jedzonka. Poznajcie miejsca gdzie można smacznie zjeść i urozmaicić sobie spacer po parku.
Umberto
Pierwsze z nich znajduje się dosłownie po sąsiedzku z Muzeum Uzbrojenia, które poznaliście przed chwilą. To urokliwa restauracja Umberto, która ugości Was zarówno w swoim wnętrzu jak i na otaczającym terenie, gdzie znajdziecie hamaki, leżaki i miejsca do odpoczynku.
Miejsce to szczególnie lubiane jest przez rodziny z dziećmi, które znajdą tutaj również plac zabaw na którym wasze dzieci miło spędzą kilka chwil, kiedy Wy będziecie raczyć się dobrym jedzeniem:)
Dawne Tarasy Cytadeli
Drugi smaczny zakątek Parku Cytadela, to położone w południowo-wschodniej części parku obiekty gastronomiczne, które niestety w ostatnim czasie nie mogą znaleźć najemcy…
Plac zabaw dla najmłodszych
Po sąsiedzku z obiektami gastronomicznymi w południowo-wschodniej części parku znajduje się największy plac zabaw dla dzieci w Parku Cytadela.
Znajdziecie, a właściwie znajdą w nim wasze pociechy m. in. drabinki, zjeżdżalnie, tory przeszkód, karuzele, huśtawki a nawet kolorowy pociąg. Wszystko to na ogrodzonym i wyłożonym bezpiecznym podłożem terenie.
Jedyny minus tego miejsca, to duża ilość odwiedzających, szczególnie w weekendy. Mimo to, warto tutaj dotrzeć, odwiedzając Cytadelę z najmłodszymi.
Ostoja zieleni (Obszar Natura 2000)
Park Cytadela w Poznaniu to również bardzo cenny przyrodniczo obszar. Cechuje go wielka bioróżnorodność flory w której znajdują się również rośliny bardzo rzadko występujące w Wielkopolsce a nawet rośliny będące pod ścisłą ochroną.
Świat zwierząt bytujących na poznańskiej Cytadeli nie jest aż tak wielki jak roślin, ale warto wspomnieć, że Cytadela jest zimową ostoją nietoperzy, będącą jednocześnie jedną z większych w kraju! Po za tym możecie spotkać tutaj dziesiątki owadów i ptaków oraz kilkanaście gatunków ssaków. Nie mogło zabraknąć również dzików, które w Poznaniu są niemal wszędzie:)
Pozostałe miejsca w parku warte odwiedzenia
Nie sposób wymienić wszystkie ciekawe miejsca w Parku Cytadela w Poznaniu. Ale wypada wspomnieć o jeszcze kilku – poznacie je poniżej.
Amfiteatr
W dawnym rawelinie IV Fortu Winiary, położonym na północno-wschodnim wierzchołku utworzono całkiem spory amfiteatr. Niestety obecnie to miejsce jest zapomniane i przez to zaniedbane a już na pewno nie gości wydarzeń dla których powstało.
Był nawet pomysł by utworzyć tutaj ogród kwiatowy oraz rozstawić ule z miododajnymi pszczółkami. Niestety pomysł ten nie został zrealizowany – a szkoda!
Pomniki, rzeźby i sztuka parkowa
Park Cytadela to również wielkie skupisko pomników, rzeźb, tablic pamiątkowych czy dzieł sztuki parkowej. Najbardziej znany jest Pomnik Bohaterów – obelisk, stojący w osi wejścia głównego do parku (od ul. Armii Poznań). Ale na wspomnienie zasługują również takie rzeźby jak np. Nierozpoznani (aut. M. Abakanowicz) czy Ziarno – Epitafium Życia (aut. A. Banachowicz). Ogółem na terenie parku jest około 50 pomników i rzeźb plenerowych a większość z nich pochodzi z lat 70. XX wieku.
Park Cytadela w Poznaniu – ulubiony park w mieście!
Choć parków i terenów zielonych w Poznaniu raczej nie brakuje, każdy z mieszkańców miasta prędzej czy później chętnie wraca na Cytadelę! Stoi za tym doskonała lokalizacja (zaledwie kilkanaście minut pieszo ze ścisłego centrum miasta), rozległy i urozmaicony teren, wiele ciekawych zakątków oraz piękna przyroda, która o każdej porze roku prezentuje się inaczej, wyjątkowo i po prostu zjawiskowo jest gwarantem udanego popołudnia czy niedzielnego spaceru.
Oczywiście jak każde miejsce, również Park Cytadela w Poznaniu ma swoje minusy czy słabe strony. Pierwszym z nich jest popularność, która powoduje że na parkowych alejkach bywa tłoczno a by kupić kawę, wcześniej spędzimy kilka (kilkanaście) minut w kolejce. Drugim minusem poznańskiej Cytadeli jest jej obszar i wcześniejsza forma użytkowania tych terenów. Powoduje to, że wiele zakamarków i zakątków parku jest zaniedbanych a nawet niebezpiecznych (np. ruiny dawnych fortyfikacji).
Mimo to, Park Cytadela w Poznaniu to przede wszystkim doskonałe miejsce na spacer, rodzinne wyjście, rowerową wycieczkę, wypad ze znajomymi na kawę czy kieliszek wina a nawet randkę! Każdy powinien znaleźć tutaj miejsce, które go zaciekawi i zachęci by zostać na nieco dłużej!
