Zamek w Gołuchowie. Rezydencja i kolekcja światowej Pani
Księżniczka Izabela, kiedy pierwszy raz przybyła na południe wielkopolski i zobaczyła tutejszy majątek, którego wizytówką miał być zamek w Gołuchowie, delikatnie mówiąc nie zapałała miłością do tego miejsca. Do swojego ojca napisała wówczas, że „Gołuchów wygląda jak siedziba niedużej kasztelanii w średniowieczu po ataku i złupieniu„… Mimo początkowych uprzedzeń, po ponad 30 latach, hrabina nazwała Gołuchów swoim małym ziemskim rajem, w którym to też zapragnęła pozostać na zawsze, również po swojej śmierci. Poznajcie zatem miejsce, które zachwyca i czaruje – Zamek Czartoryskich w Gołuchowie, jedną z najpiękniejszych wielkopolskich rezydencji!
Wpis ten został zweryfikowany przez opiekunów miejsca, dzięki czemu możesz mu w pełni zaufać!
Zamek w Gołuchowie – podstawowe informacje
Zamek Czartoryskich w Gołuchowie to jedna z najpiękniejszych rezydencji magnackich w Wielkopolsce i jedna z najbardziej wyjątkowych w całym kraju, zestawiana obok m. in. Puław, Łańcuta, Kórnika, Nieborowa a nawet Wilanowa! Jego historia liczy już ponad 400 lat, podczas których właścicielami tego majątku były znakomite polskie rody arystokratyczne.
Zamek w Gołuchowie swoją sławę zawdzięcza nie tylko renesansowej architekturze rodem z Francji ale również wnętrzom w stylu historyzmu, legendarnej gołuchowskiej kolekcji dzieł sztuki oraz malowniczemu położeniu na terenie zabytkowego parku – arboretum, rozciągającego się nad rzeką Trzemną. Obecnie w jego murach mieści się Muzeum Zamek w Gołuchowie, oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Historia zamku
Gołuchów po raz pierwszy został wzmiankowany w XIII wieku. Już wtedy był on wsią prywatną, należącą do rodu Toporczyków.
Majątek Leszczyńskich
Jednak to dopiero Leszczyńscy (późniejsi założyciele miasta Leszna, właściciele Rydzyny, rodzina z której wywodził się późniejszy król Polski Stanisław Leszczyński), którzy nabyli Gołuchów w 1507 roku, otworzyli nowy rozdział historii wsi. To właśnie Leszczyńscy a dokładniej Rafał Leszczyński, wzniósł tutaj w 2. poł. XVI w. renesansowy dwór obronny z czterema, narożnymi, ośmiobocznymi wieżami. Na początku XVII wieku, syn Rafała Leszczyńskiego Wacław, który odziedziczył Gołuchów w 1592 roku, przebudował i przekształcił dwór w okazałą rezydencje magnacką.
Wraz ze schyłkiem XVII wieku, Leszczyńscy sprzedali swój gołuchowski majątek, kończąc blisko 200-letni okres jej świetności. Nowi Właściciele, m. in. Słuszkowie, Swinarscy, Chlebowscy czy Suchorzewscy, nie mieszkali w Gołuchowie, przez co zamek stał opuszczony i popadał w ruinę przez ponad 150 lat.
Rezydencja Młodej Pary
W 1853 roku dobra gołuchowskie nabył Tytus Działyński, wielkopolski arystokrata i właściciel Kórnika. Zakupił od Wincentego Kalksteina tutejszy majątek dla swojego syna Jana Kantego, którego to w 1857 roku pożenił z Izabelą Czartoryską, wszechstronnie wykształconą i światową kobietą, córką księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, przywódcy stronnictwa emigracyjnego Hotel Lambert, uznawanego za „niekoronowanego króla Polski”.
Izabela Elżbieta z Czartoryskich Działyńska – polska arystokratka, jedyna córka księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, przywódcy emigracyjnego obozu Hotel Lambert. Wychodząc za mąż za Jana Działyńskiego Izabela utraciła tytuł księżniczki, ale nawet po ślubie przez rodzinę nazywana była księżniczką (księżniczka – córka księcia). Urodziła się w Warszawie ale wychowywała we Francji. Była jedną z najwybitniejszych kolekcjonerek sztuki 2. połowy XIX wieku na ziemiach polskich oraz właścicielką zamku w Gołuchowie, który gruntownie wyremontowała i umieściła w nim swoje muzeum. Zmarła w Mentonie, pochowana została w Gołuchowie. Żyła w latach 1830 – 1899.
Gołuchów miał stać się rezydencją młodej pary, która przybyła do niego krótko po swoim ślubie. Dla księżniczki Izabeli, mieszkającej dotychczas w Paryżu, stolicy ówczesnego świata, podupadły majątek w Gołuchowie był osobistym końcem świata… Jak już przeczytaliście we wstępie, hrabina nie zapałała miłością do malutkiej, wielkopolskiej wsi i podupadłego majątku męża. Początkowo kiedy tylko mogła, uciekała z niego, głównie do Paryża. Kilka lat po ślubie Jan Działyński przyłączył się do powstańców styczniowych (1863) i po przegranej bitwie pod Ignacewem, w której brał udział, musiał zbiec do Francji. Dodatkowo za udział w powstaniu i jego wspieranie został skazany na karę śmierci i konfiskatę dóbr. Po 5 latach na emigracji, uzyskał amnestię, powrócił do kraju i do Gołuchowa.
Francuski kostium
Spłacając długi zaciągnięte na potrzeby powstania, Jan Działyński przekazał gołuchowski majątek we wyłączne władanie swojej żonie, co było przełomowym wydarzeniem w historii Gołuchowa. Od tego momentu (1872) Izabela rozpoczęła przebudowę zamku, chcąc docelowo stworzyć w nim swoje prywatne muzeum. Początkowo niechętna Gołuchowi księżniczka, stawała się z biegiem lat i postępem prac remontowych, jego gorącą miłośniczką. Izabela do przebudowy zamku zaangażowała francuskich artystów i architektów.
Właśnie dlatego też zamek w Gołuchowie zyskał charakterystyczne, strzeliste dachy i zwieńczenia wież oraz smukłe kominy, niczym zamki znad Loary, co tylko potwierdza „ubranie go” w kostium francuski. Hrabina stale doglądała i osobiście ingerowała w prace, dbając o detale, m. in. podkreślenie emblematów rodu Leszczyńskich czy umieszczenie w zamku, sprowadzonych do niego dekoracji.
Muzeum
Remont i przebudowa zamku pozwoliły zrealizować zamierzenie hrabiny, aby utworzyć w odbudowanym zamku muzeum. Po stopniowym kończeniu prac, do Gołuchowa przewożono kolekcję dzieł sztuki, zgromadzonych przez Izabelę i jej męża w Paryżu, uzupełniając zbiory które już były w Gołuchowie. Pomieszczenia zamku szybko zapełniały się eksponatami, które w szczytowym momencie tworzyły jedno z najcenniejszych muzeów prywatnych w Europie.
Na sześć lat przed swoją śmiercią, bezdzietna hrabina utworzyła Ordynację Książąt Czartoryskich w Gołuchowie, która gwarantowała przede wszystkim niepodzielność jej kolekcji ale i ogólną dostępność. Hrabina Izabela zmarła niespodziewanie w 1899 roku w Mentonie. Z racji ustanowienia wcześniej ordynata swoich dóbr, zapewniła jednak dalsze funkcjonowanie muzeum, które działało aż do 1939 roku.
Tragiczny czas…
Wybuch II wojny światowej rozpoczął najtragiczniejszy okres w historii zamku w Gołuchowie. Kolekcja Izabeli Czartoryskiej została w dużej mierze zrabowana już na początku wojny przez hitlerowców i w większości wywieziona z zamku. Dodatkowo wiele zbiorów zniszczono. Również czerwonoarmiści pod koniec wojny nie oszczędzili zamku, niszcząc jego wyposażenie… Pozbawiony swoich skarbów zamek w Gołuchowie, dopiero kilka lat po zakończeniu wojny, w 1951 roku został przejęty przez Muzeum Narodowe w Poznaniu, które to reaktywowało w nim muzeum, wyposażając go we własne zbiory i eksponaty. Niewielka część gołuchowskiej kolekcji powróciła do kraju w 1956 roku, jednak została ona rozproszona po różnych muzeach a do samego Gołuchowa wróciły tylko nieliczne eksponaty. Dawnej kolekcji nie udało się odtworzyć, choć w miarę upływu lat udaję się odzyskiwać pojedyncze zabytki z kolekcji Izabeli. Sam zamek w Gołuchowie od czasów wojny był kilkukrotnie poddawany remontom (ostatni w minionych latach), dzięki czemu budowla mimo różnych kolei losu, zachwyca dzisiaj swoim stanem i urokiem.
Zamek Czartoryskich w Gołuchowie na mapie
Zamek Czartoryskich w Gołuchowie znajduje się w południowej Wielkopolsce. Wznosi się nad brzegiem niewielkiej rzeki Trzemna, ok. 11 km południowy-wschód od Pleszewa i ok. 15 km na północny-zachód od Kalisza.
Od stolicy Wielkopolski – Poznania, dzieli go ok. 90 km. Nieco dalej – ok. 100 km jest do Wrocławia, stolicy sąsiadującego z Wielkopolską Dolnego Śląska a także do Łodzi (ok. 105 km), największego miasta Ziemi Łódzkiej.
Tylko na kierunkowo.pl!
Wyjątkowy e-book „MIKROPODRÓŻE” już dostępny! Ponad 700 podróżniczych inspiracji z Wielkopolski, Pomorza i Dolnego Śląska, blisko 260 kolorowych zdjęć, 5 gotowych planów mikropodróży, setki praktycznych porad i wskazówek tworzących najobszerniejszy poradnik, poświęcony krótkim formom podróżowania, liczący aż 294 strony!Poznajcie bajkowy Zamek w Gołuchowie!
Położony w rozległym i zabytkowym parku – arboretum Zamek Czartoryskich w Gołuchowie, to jedna z najpiękniejszych rezydencji Wielkopolski oraz jeden z najciekawszych zamków w Polsce. W jego wnętrzach znajduje się obecnie oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu, które kontynuuje misję muzealną, zainicjowaną w tym miejscu przez Izabelę Działyńską.
Drugiego takiego zabytku jak Zamek Czartoryskich w Gołuchowie po prostu nie znajdziecie! Gołuchowska rezydencja jest budynkiem absolutnie wyjątkowym zarówno pod względem architektury jak i historii, który nie ma swojego pierwowzoru ani naśladowców. Poznajcie zatem to wszystko, co wyróżnia go na tle innych polskich rezydencji!
Wnętrza zamku i wystawa muzealna
O wyglądzie zewnętrznym zamku w Gołuchowie wspomnę w dalszej części wpisu. W pierwszej kolejności chciałbym skupić się się na jego równie pięknych i ciekawych wnętrzach. Mimo strat wojennych i zniszczeń w zamku zachowały się wnętrza w stylu historyzującym, bardzo charakterystyczne dla okresu XIX wieku. W nich znajdują się ocalałe i odzyskane po wojnie elementy wyposażenia, eksponaty i zbiory księżniczki, będące zaledwie namiastką dawnej kolekcji zgromadzonej w gołuchowskim zamku. Była ona tak bogata, że muzeum na zamku w Gołuchowie uznawane było za jedno z najbardziej znanych polskich muzeów do czasów II wojny światowej (obok m. in. Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, ufundowanego przez brata księżniczki – Władysława). Hrabina Izabela tworząc swoje muzeum stała się niejako kontynuatorką dzieła swojej babki, księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, która to zainicjowała na początku XIX w. powstanie muzeum w Puławach.
Podziemia
Ścieżka zwiedzania zamkowych wnętrz kieruje nas w pierwszej kolejności do podziemni. To właśnie w nich księżniczka utworzyła pierwszą ekspozycje muzealną i udostępniła ją dla publiczności. W dwóch pomieszczeniach poznamy historię gołuchowskiej kolekcji księżniczki Izabeli oraz będziemy mogli zobaczyć pierwsze jej zbiory.
Sala Polska
Pierwsza z sal nawiązuje do tradycji Sali Polskiej w muzeum Izabeli Działyńskiej. Na jej ścianach znajdują się obrazy, m. in. portrety hetmanów, wojewodów, królów a także hrabiny Izabeli i jej męża Jana Kantego Działyńskiego. Jedną ze ścian zdobi manierystyczny, XV-wieczny kominek z włoskiego kamienia.
Ekspozycję w tej sali uzupełniają gabloty z archiwalnymi fotografiami oraz dokumentami, głównie z okresu przebudowy zamku przez Izabelę Działyńską oraz okresu funkcjonowania muzeum.
Sala Muzealna
Druga z sal w zamkowych podziemiach to dawne główne pomieszczenie muzeum Czartoryskiej, zaprojektowane przez M. A. Ouradou na wzór sali jadalnej zamku w Chaumont. To w nim Izabela Działyńska eksponowała swoje zbiory rzemiosła artystycznego, które prezentowane były w okazałych, historyzujących gablotach.
Obecnie jest tutaj znacznie mniej zbiorów, co unaocznia skalę strat wojennych. Z ocalałych i odnalezionych zbiorów, które powróciły do Gołuchowa, na uwagę zasługuje polichromowana rzeźba św. Urszuli z początku XVI w., która była jednym z pierwszych obiektów zakupionych przez hrabinę w Paryżu. Na jednej ze ścian prezentowany jest również gobelin z początku XVI w., wykonany w Brukseli a autorstwo przypisuje się Bernardowi van Orley. Podobnie jak w sali obok, pomieszczenie zdobi również okazały kominek, sprowadzony z Francji.
Parter
Dalsza część trasy zwiedzania prowadzi nas na parter zamku w Gołuchowie, gdzie czekają na zwiedzających jeszcze bardziej reprezentacyjne wnętrza, kolejne wyjątkowe eksponaty i jeszcze więcej zamkowej historii.
Sala Waz Antycznych
Wchodząc do tej części zamku, od razu udajemy się do najbardziej reprezentacyjnej sali na parterze – Sali Waz Antycznych. Nim przybliżę Wam zawartość okazałych gablot, kilka słów o samej sali. Podobnie jak w salach podziemi, również i tutaj jedną z głównych ozdób pomieszczenia jest monumentalny, późnorenesansowy kominek z Francji. Środek sali zajmuje natomiast niezwykle strojny, rzeźbiony stół, który po śmierci księżniczki pełnił przez kilka miesięcy funkcję katafalku (oczekiwano na zakończenie remontu kaplicy grobowej).
W tej sali nic nie przyćmi jednak sławnych gołuchowskich waz antycznych, kolekcjonowanych przez Izabelę i Jana Działyńskich w XIX wieku. Obecnie zobaczyć można tutaj 56 naczyń z okresu VII – III w. p.n.e., będących zaledwie cząstką dawnej kolekcji. Przed II wojną światową liczyła ona bowiem 259 egzemplarzy i była największą tego typu kolekcją w Polsce a jednocześnie najcenniejszą z uwagi na artystyczną i historyczną wartość obiektów.
Niestety podczas wojny większość kolekcji została zagrabiona… Naczynia, które udało się odnaleźć w większości umieszczono po wojnie w Muzeum Narodowym w Warszawie… Ostatnim eksponatem wartym uwagi jest popiersie hrabiny Izabeli, wykonane przez Antoniego Madeyskiego we Włoszech w 1932 r., stojące pomiędzy oknami naprzeciwko kominka.
Sala Starożytności
Do roku 1939 wystawiano tu sztukę starożytnego Egiptu, antyczne brązy, figurki terakotowe i szkła wczesnochrześcijańskie. Obecnie w gablotach zobaczymy pochodzące z dawnych zbiorów naczynia cypryjskie, rzymskie i kartagińskie a także egipskie naszyjniki, amulet ba, fragment medalionu oraz pochodzącą z Istrii okładzinę pochwy miecza i dwie srebrne szpile.
Do gołuchowskiego muzeum powróciło także zwierciadło etruskie oraz znalezione w 1886 r. pod głazem narzutowym niedaleko Gołuchowa złote tarczki i spirale pochodzące z epoki brązu. Pośród obrazów reprezentujących włoskie malarstwo renesansowe warto zwrócić uwagę na utrzymaną w stylu Rafaela Madonnę z Dzieciątkiem Michele Tossiniego.
Pozostałe pomieszczenia parteru
Oprócz dwóch wymienionych sal, na parterze zamku w Gołuchowie znajduje się jeszcze kilka pomieszczeń, które odwiedzicie podczas zwiedzania. Bedzie to m. in. dawna Sypialna Księżnej Małgorzaty, przeznaczona dla bratowej Izabeli, w której znajduje się wykonany z piaskowca XVII-wieczny kominek, cenne obrazy francuskich malarzy z XVIII w., a także meble, m. in. ciekawie wyglądający sepet podróżny, biurko skrzyniowe czy krzesło nożycowe.
Idąc dalej dojdziecie również do trzech Pokoi Gotyckich, w których prezentowane są dzieła sztuki gotyckiej a nieco dalej do Pokoju przy schodach – niewielkiego pomieszczenia w którym stoi zabytkowe łoże panieńskie Anny Sapieżanki, matki księżniczki Izabeli.
Klatka schodowa
Czas dojść do imponującej klatki schodowej, którą zleciła dobudować do zamku Izabela Działyńska. Jej budowa trwała 28 lat (!), co zostało upamiętnione na jednym z drewnianych elementów. Ukończono ją dopiero 4 lata po śmierci Czartoryskiej, dlatego też nigdy nie zobaczyła ona jej w pełni ukończonej.
Zjawiskową klatkę schodową, nazywaną wielkimi schodami zamku, zaprojektował główny architekt jego XIX-wiecznej przebudowy – francuz Maurycy August Ouradou. Wykonał ją w dużej mierze Józef Pepiński wraz z synami, pochodzący z Jarocina, którzy wykonywali ją pod czujnym okiem Charlesa Biberona, odpowiedzialnego za uszczegółowienie projektu stolarki i detale wykonania.
Najpiękniejsza z klatek schodowych Zamku Czartoryskich w Gołuchowie jest doskonałym przykładem historyzmu w XIX-wiecznym rzemiośle artystycznym.
Piętro
Drewnianą klatką schodową udamy się na piętro zamku, gdzie czekają na zwiedzających kolejne zamkowe sale i nieliczne dawne zbiory gołuchowskie. Piętro Zamku Czartoryskich w Gołuchowie za czasów księżniczki Izabeli, nie były przestrzeniami muzealnymi, miały bardziej reprezentacyjny i rezydencjalny charakter. Sama hrabina Działyńska już podczas trwania przebudowy zamku, przeprowadziła się do pobliskiej oficyny, zwanej też pałacem Czartoryskich (przebudowanej dawnej gorzelni). Wróćmy jednak na zamkowe piętro.
Biblioteka i Sala Portretu Polskiego
Piętro zacznijmy poznawać od znajdującej się w baszcie biblioteki. W niewielkim pomieszczeniu zgromadzono zbiory biblioteczne i umieszczono je we wnękowych szafach, zamykanych eleganckimi kratami, który wykonał w XIX wieku miejscowy kowal Karol Borowski (bazując na renesansowych wzornikach). Zbiory biblioteczne w Gołuchowie nie są zbyt liczne ale zawierają wiele cennych rękopisów i starodruków, głównie z XVI-XVIII wieku. Wśród zbiorów są również katalogi antykwaryczne z XIX wieku, z których korzystała Izabela Działyńska i w których zostawiła również własnoręczne zapiski i notatki, co zdecydowanie podnosi ich wartość dla badaczy historii muzealnictwa.
Aby dojść do biblioteki trzeba przejść przez Salę Portretu Polskiego, której ściany zdobią m. in. portrety Czartoryskich. Większość ze znajdujących się tutaj obrazów pochodzi z dawnych zbiorów gołuchowskich.
Salon
Czas przejść do najbardziej reprezentacyjnych pomieszczeń na piętrze Zamku Czartoryskich w Gołuchowie. Poznajcie zamkowy Salon, w którym to dawniej kwitło życie towarzyskie właścicieli zamku, którzy przyjmowali w nim gości i spędzali w nim wolny czas. W XIX wieku jego ściany zdobiły dzieła malarstwa francuskiego z XVII i XVIII wieku, obecnie można w nim oglądać nieliczne malowidła, które powróciły do Gołuchowa. Jednym z ciekawszych jest obraz Polonez Chopina (Bal w Hotel Lambert) z 2. poł. XIX wieku namalowany przez przyjaciela domu Czartoryskich Teofila Kwiatkowskiego.
W Salonie również znajduje się reprezentacyjny kominek, tym razem z polskim rodowodem (prawdopodobnie dzieło warsztatu krakowskiego) wykonany z marmuru chęcińskiego. Wyróżniającym meblem w tym pomieszczeniu jest natomiast fortepian, który przekazała muzeum jedna z ekip filmowych, realizujących w zamku swoje ujęcia.
Sala Stołowa
Za ścianą znajduje się drugie z reprezentacyjnych pomieszczeń – Sala Stołowa. To pomieszczenie dawnej zamkowej jadalni. Centralne miejsce zajmuje w niej drewniany stół, odnaleziony po latach… na gołuchowskiej plebanii.
Ściany sali zdobią obrazy, prezentujące malarstwo europejskie od XV do XVIII wieku a wśród nich dobrze znany z podręczników do historii, jeden z portretów koronacyjnych króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, pochodzący z warsztatu Marcelo Baccarellego. Do Sali Stołowej przylega malutki i niepozorny pokoik zwany Kredensem.
Zamek w Gołuchowie kilkukrotnie gościł filmowców, którzy w jego wnętrzach i otoczeniu kręcili swoje produkcje. Najgłośniejszymi produkcjami w których wystąpił gołuchowski zamek są serial Królowa Bona (1980) oraz filmy Akademia Pana Kleksa, zarówno ten starszy (1983) jak i bardziej współczesny (2023).
Pozostałe pomieszczenia na pietrze zamku
Piętro gołuchowskiego Zamku Czartoryski w Gołuchowie zachwyci Was kilkoma pomieszczeniami, m. in. Sypialnią Królewską. To właśnie tu znajdowała się jedna z brukselskich tapiserii Dawid i Betsabe z 1520 r., który wywieziono z zamku w czasie wojny (obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie). Na pocieszenie pozostał wenecki kominek z kamienia istryjskiego, datowany na XVI w.
Zapewne zwiedzając zamek w Gołuchowie zajrzycie również do Pokoiku w Baszcie, gdzie w XIX w. wmontowano zakupiony w Elblągu, XVI-wieczny strop. W tym pomieszczeniu nad obudową kominka z chęcińskiego kamienia, wykonanego w 1619 roku, można zobaczyć kopię „Przemienienia Pańskiego”, Rafaela, jeden z obrazów pochodzących z dawnej gołuchowskiej kolekcji.
Zamkowe ciekawostki
Najstarsze drzwi w zamku znajdziecie w Sypialni Królewskiej. Renesansowe drzwi z wyrytą datą 1557 (częściowo uzupełnione ok. 1880 r.), prawdopodobnie wykonane na terenie Niemiec, zakupiła oczywiście księżniczka Izabela.
Również w Sypialni Królewskiej znajdziecie jeden z najokazalszych stropów w gołuchowskim zamku. Wykonał go Charles Bouvet wraz ze stolarzami gołuchowskimi pod koniec XIX wieku. Projektując go wzorował się na grafice krakowskiej z XVI w., dzięki czemu przybrał on formę kasetonową, w której płycizny kasetonów wypełniają na przemian herb Wieniawa i cyfra Leszczyńskich „L” z koroną królewską a belki udekorowano wizerunkami królów polskich.
Zwiedzając Zamek Czartoryskich w Gołuchowie warto częściej podnosić wzrok ku górze, bo pięknych stropów w nim nie brakuje! Drugim absolutnie wyjątkowym jest polichromowany strop w Salonie, który został stworzony na wzór stropu jadalni Hotelu Lambert. Autorem gołuchowskiej kopii, która przypominać miała hrabinie Paryż jest J. Godon.
Kara śmierci za posiadanie mebli? Tak! W carskiej Rosji, właśnie w taki sposób można było skończyć, jeżeli posiadało się meble z czarnego dębu (pisałem już o tym przy okazji wpisu o Pałacu w Śmiełowie). Księżniczka Izabela, która w swoim salonie miała właśnie z czarnego dębu wykonane boazerie i drzwi mogła jednak spać spokojnie. Gołuchów w czasie zaborów, był miejscowością nadgraniczną (oddalony od granicy zaborów na Prośnie o ok. 3 km), znajdował się jednak po pruskiej stronie.
Spacerując po zamkowych wnętrzach wielokrotnie można natknąć się na herb rodu Leszczyńskich (Wieniawa). Księżniczka Izabela chciała w ten sposób zaakcentować związki zamku w Gołuchowie z królewskim rodem Leszczyńskich, mimo że jedyny król z tej rodziny – Stanisław Leszczyński… nigdy nawet nie gościł w Gołuchowie.
Zamek Czartoryskich w Gołuchowie z zewnątrz
Zamek w Gołuchowie swoja sławę zawdzięcza przede wszystkim swojej zewnętrznej formie, nasuwającej skojarzenia z zamkami znad francuskiej Loary. Tylko pozornie zamek w całości prezentuje francuski renesans, bo w rzeczywistości jego obecny kształt to wynikowa trzech znaczących rozbudów, zrealizowanych w różnych czasach i stylach. Północna część bryły zamku to pozostałość po zamku Leszczyńskich, choć oryginalne partie zachowały się tylko w piwnicach i nieznacznie na poziomie parteru. Główna bryła (południowa) to część dobudowana w XVII wieku.
Zostawiając jednak na boku architektoniczne rozważania, trzeba przyznać uczciwie że zamek w Gołuchowie jest po prostu piękny, zjawiskowy i jak już pisałem wcześniej – niepowtarzalny! Zawdzięcza to wszystko znakomitemu wyczuciu estetycznemu i gustowi najznamienitszej swojej Właścicielce – Izabeli Działyńskiej z Czartoryskich. To ona nadała mu obecna formę ale też udekorowała wieloma dekoracjami i detalami, które sprowadzała do Gołuchowa z całej Europy!
Zamek od wschodu i północy otoczony jest suchą fosą, nad którą przerzucono kamienny most, prowadzący do dzisiejszego wejścia głównego. Zamek Czartoryskich w Gołuchowie znajduje się ponadto w największym wielkopolskim parku przypałacowym – zabytkowym arboretum, założonym przez Jana Kantego Działyńskiego. Na powierzchni ponad 160 ha, rośnie ok. 600 gatunków i odmian drzew oraz krzewów, w tym wiele pomników przyrody. Wszystko to w malowniczej dolinie rzeki Trzemnej.
Dziedziniec
Na zwiedzających Zamek Czartoryskich w Gołuchowie ogromne wrażenie robi również zamkowy dziedziniec, który bez wątpienia jest jedną z wizytówek tej rezydencji. Półotwartemu na park dziedzińcowi, niepowtarzalnego i charakterystycznego uroku dodają m. in. krużganki, kamienne portale, rzeźbione kolumienki czy renesansowe detale, zakupione przez Izabelę Działyńską w antykwariatach Francji i Włoch.
Wiele elementów dziedzińca zostało wykonanych na wzór włoskich pereł architektury renesansowej. Dla przykładu schody prowadzące na krużganek wykonano na wzór schodów pałacu Bargello we Florencji a w przestrzeni większego krużganka odnajdziemy płycinę z posadzki katedry w Sienie.
Mimo mnogości i różnorodności detali, tworzą one bardzo spójną na pierwszy rzut oka i przyjemną w odbiorze przestrzeń, która dzięki niedawnym pracom remontowym ponownie zachwyca pełnią blasku i kunsztu.
Zamek w Gołuchowie – praktyczne informacje
Na koniec moich blogowych wpisów, standardowo garść praktycznych informacji i wskazówek, które pomogą Wam dotrzeć i zobaczyć to miejsce.
Komunikacja i dojazd
Przez sam Gołuchów nie przebiega żadna linia kolejowa ale w pobliżu biegnie trasa kolejowa nr 272 (odcinek Jarocin – Ostrów Wielkopolski). Najbliższą stacją kolejową jest Pleszew, oddalony od Gołuchowa o ok. 15 km. Nieco lepiej wygląda komunikacja autobusowa, swoje połączenia oferują tutaj lokalne Pleszewskie Linie Autobusowe. Przystanek autobusowy Gołuchów I znajduje się przy ul. Lipowej, ok. 300 m od zamku.
Przez Gołuchów przebiega droga krajowa nr 12 (odcinek Pleszew – Kalisz), biegnąca przez całą szerokość kraju od granicy z Niemcami aż po granicę z Ukrainą. Dodatkowo krzyżuje się ona m. in. z DK11 (dalej S11) biegnącą w kierunku Poznania a także z trasą S8 w okolicach Sieradza. Dzięki temu dojazd samochodem do Gołuchowa jest wygodny i możliwie szybki.
Parking
Zapewne wielu z Was przybędzie do Gołuchowa własnym samochodem, dlatego kilka podpowiedzi gdzie bezpiecznie zaparkować. Największy i bezpłatny parking znajduje się na ulicy Borowskiego (51°51’03.4″N 17°56’14.3″E). Bezpłatnie zaparkować można również pod Muzeum Leśnictwa (51°51’09.3″N 17°56’09.2″E), na końcu ulicy Borowskiego. Pojedyncze miejsca parkingowe (również bezpłatne) znajdziecie także na ul. Jana i Izabeli Działyńskich w pobliżu kościoła (51°51’05.4″N 17°55’54.5″E).
Bilety i zwiedzanie
Zamek Czartoryskich w Gołuchowie czynny jest przez cały rok (za wyjątkiem pojedynczych dni) od wtorku do niedzieli. Zwiedzanie zamku odbywa się co pół godziny w grupach maksymalnie 30-osobowych w towarzystwie opiekuna ekspozycji (opiekun nie jest przewodnikiem, zwiedzanie z przewodnikiem wymaga wcześniejszego umówienia i jest dodatkowo płatne). Pomieszczenia i sale zamkowe zwiedzamy indywidualnie, zgodnie z wytyczoną trasą zwiedzania. Dużym ułatwieniem są pulpity informacyjne w każdej sali z opisem oraz archiwalnym zdjęciem (widać z nich ogrom wojennych strat w zbiorach). Średni czas zwiedzania indywidualnego lub z przewodnikiem to ok. 45-60 minut.
Choć za czasów Izabeli Działyńskiej zwiedzanie zamku było bezpłatne (hrabina starała się udostępniać sztukę dla każdego), obecnie z oczywistych względów wstęp do zamku możliwy jest po zakupie biletów. Można je nabyć na miejscu – w kasie muzeum (płatność gotówką i kartą) lub online (szczególnie polecam osobom, którym zależy na konkretnej godzinie zwiedzania lub chcącym zwiedzić zamek w szczególnie popularnych terminach). Ceny biletów są atrakcyjne: normalny bilet to koszt 20 zł, ulgowy – 13 zł (stan na 2024 r.). Dzieci do 7 lat wchodzą do zamku bezpłatnie a młodzież ucząca się (do 26 r.ż.) może kupić bilet za symboliczną złotówkę. Dodatkowo wtorek jest dniem bezpłatnego wstępu dla wszystkich. Szczegółowe i aktualne informacje dot. biletów i godzin otwarcia zamku znajdziecie na stronie internetowej Muzeum Zamek w Gołuchowie.
Ciekawe miejsca w okolicy
Już w samym Gołuchowie nie będziecie się nudzili bo poza zamkiem, jest tutaj jeszcze kilka wyjątkowych i ciekawych miejsc do zobaczenia. Zachwycające jest arboretum, otaczające zamek w Gołuchowie, które jest łącznikiem kolejnych atrakcji m. in. pokazowej zagrody zwierząt z gołuchowskimi żubrami, poszczególnych ekspozycji Muzeum Leśnictwa, w tym przepięknej oficyny czy urzekającego ogrodu kwiatowo-ziołowego z zabytkowymi winnicami. Zresztą przeczytajcie sami, co jeszcze możecie zobaczyć w tej niezwykłej miejscowości, którą wyróżniłem tytułem ZŁOTEGO KIERUNKU 2022 – przeczytacie – Gołuchów jest jak z bajki! Poznajcie jego atrakcje!
Zamek Czartoryskich w Gołuchowie i jego malownicze okolice to oczywiście nie jedyne atrakcje południowej Wielkopolski. Kilkanaście kilometrów od Gołuchowa znajduje się Kalisz, w którym nie brakuje ciekawych miejsc, spośród których polecam absolutnie niepowtarzalną ekspozycję w ratuszowej wieży (mój ZŁOTY KIERUNEK 2023), nowoczesne Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, bardzo nietypowe Muzeum Osiakowskich i oczywiście zabytkowy oraz malowniczy Park Miejski. Oprócz Kalisza warto wstąpić do pobliskiego Opatówka, gdzie czeka na Was Muzeum Historii Przemysłu w zabytkowym gmachu dawnej fabryki sukna.
Nieco dalej od Gołuchowa czekają na Was kolejne skarby Wielkopolski, m. in. Pałac w Dobrzycy (Muzeum Ziemiaństwa), niezwykle malowniczo położony Pałac w Śmiełowie (obecnie Muzeum Adama Mickiewicza) a także tętniący rockowym riffem Jarocin ze Spichlerzem Polskiego Rocka czy jeden z Cudów Polski 2024 wg Czytelników National Geographic – Pyzdry! Więcej atrakcji i miejsc do odkrycia w tych stronach szukajcie na stworzonej przeze mnie mapie atrakcji turystycznych w Polsce!
Wpis powstał w ramach współpracy barterowej. Dziękuje za miły kontakt, gościnność, możliwość przygotowania materiałów do wpisu oraz pomoc merytoryczną w jego przygotowaniu
- oficjalna strona internetowa Muzeum Zamek w Gołuchowie, link, dostęp z dn. 27.12.2024,
- wpis Zamek Książąt Czartoryskich na oficjalnej stronie internetowej Gminy Gołuchów, link, dostęp z dn. 27.12.2024,
- wpis Zamek Czartoryskich w serwisie zabytek.pl, link, dostęp z dn. 27.12.2024,
- artykuł Z wizytą na zamku w Gołuchowie. „To prawdziwa szkatuła skarbów” w serwisie jedynka.polskieradio.pl, link, dostęp z dn. 28.12.2024,
- wpis Izabella z Czartoryskich Działyńska i Zamek w Gołuchowie. Światowa kolekcja światowej kobiety na stronie niezlasztuka.net, link, dostęp z dn. 29.12.2024,
- wpis Paulina opowiada o Izabeli z Czartoryskich – Działyńskiej na stronie irenakuczynska.pl, link, dostęp z dn. 28.12.2024,
- artykuł pt. Niezwykłe odkrycie na zamku w Gołuchowie. Fałszywy portret Mikołaja Kopernika w serwisie onet.pl, link, dostęp z dn. 30.12.2024,
- wpis Gołuchów – wieża mieszkalna na stronie medievalheritage.eu, link, dostęp z dn. 27.12.2024,
- wpis Gołuchów Zamek szlachecki przebudowany w pałac na stronie zamkomania.pl, link, dostęp z dn. 28.12.2024,
- wpis Zamek w Gołuchowie w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 29.12.2024,
- wpis Izabella Działyńska w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 29.12.2024,
- wpis Jan Kanty Działyński w serwisie pl.wikipedia.org, link, dostęp z dn. 30.12.2024,
Marcin Krawczyk
Od ponad 30 lat podróżuję po Polsce, odkrywając jej najciekawsze zakątki i smaki. Specjalizuje się w krótkich wyjazdach (mikropodróżach), dzięki którym udaje mi się łączyć pracę zawodową z życiem pełnym podróżniczych przygód! Swoimi mikropodróżniczymi odkryciami dzielę się z Wami od 2019 roku na moim blogu – kierunkowo.pl, starając się tworzyć najbardziej rzetelny blog podróżniczy o Polsce. Więcej o mnie przeczytacie tutaj
Dodaj komentarz