Żnin i okolice. Atrakcje z których słyną Pałuki

Zróżnicowane, niedoceniane, malowniczo pofałdowane i nietuzinkowe – takie są właśnie Pałuki, a przede wszystkim Żnin i okolice! Pośród ponad 130 jezior, znajdziecie tutaj dobrze znane miejsca jak np. Biskupin oraz szereg innych zabytków, atrakcji czy miejsc do przyjemnego spędzenia czasu z dala od codziennego zgiełku i pędu. Dzięki temu Pałuki, będą dokonała propozycja na rodzinny wyjazd, indywidualną mikropodróż czy przygodę w gronie znajomych. Poznajcie, co skrywa dla Was Żnin i jego okolice, zarówno te dalsze jak i te bliższe!

Pałuki – podstawowe informacje

Poznajcie Pałuki – jeden z ciekawszych regionów historyczno-etnograficznych Wielkopolski i Kujaw. Jego długa historia, wyjątkowy i pofałdowany krajobraz pełen jezior oraz liczne ciekawe miejsca, sprawiają, że tereny te zyskują coraz większą popularność.

Nazwa Pałuki pochodzi prawdopodobnie od wyrazu łuk, łęk lub łęg, co oznacza trawiastą nizinę (polanę) pomiędzy gruntami ornymi lub łukowaty kształt, na przykład oddający charakter tutejszych pagórków, którą są niemal wszechobecne! Pośród nich skrywają się zabytki, wyjątkowe miejsca i atrakcje, o jakich mogą tylko pomarzyć inne zakątki naszego kraju! Część z nich znajduje się na Szlaku Piastowskim, ponieważ związane są bezpośrednio z początkami państwa polskiego.

Historia regionu w pigułce

Pałuki należą do najstarszych terenów osadniczych na terenie kraju. Świadczą o tym liczne wykopaliska z okresu kultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza. Jeszcze w czasach przedpaństwowych istniały tutaj grody obronne, m. in. Biskupin i Łekno. Drugi z nich w czasach panowania Bolesława Chrobrego był głównym grodem na tym obszarze, w którym wzniesiono jeden z najstarszych kościołów w Wielkopolsce (rotunda). Pierwsze wzmianki historyczne o ludności zamieszkującej te tereny pojawiły się w Bulli gnieźnieńskiej z 1136 r. Niecałe sto lat później, w 1227 roku w Gąsawie miał miejsce słynny zjazd książąt piastowskich, który to zakończył się zamordowaniem ostatniego piastowskiego seniora, księcia Leszka Białego. W podobnym czasie na Pałukach lokowano też pierwsze miasta: Żnin i Kcynię. Po rozbiciu dzielnicowym, Pałuki znalazły się w granicach odrodzonego Królestwa Polskiego (1314) a za panowania króla Kazimierza Wielkiego miały jeden ze swoich najlepszych okresów w historii.

Po III rozbiorze Polski, od 1793 roku w całości znalazły się pod zaborem pruskim. W okresie zaborów, w 1807 roku znalazły się w Księstwie Warszawskim a od 1815 roku w Wielkim Księstwie Poznańskim (od 1848 roku w Prowincji Poznańskiej Rzeszy Niemieckiej). Po I wojnie światowej i powstaniu wielkopolskim Pałuki powróciły w granice Polski i zostały częścią województwa poznańskiego. W czasie II wojny światowej trafiły pod niemiecką okupację (Kraj Warty) a po wojnie, ponownie znalazły się w granicach Polski. Obecnie obszar Pałuk administracyjnie został podzielony pomiędzy województwo wielkopolskie i kujawsko-pomorskie.

Żnin i okolice na mapie

Żnin i okolice to znaczna część Pałuk, krainy ograniczonej leżącej na pograniczu województw wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego. Jej granice wyznaczają przede wszystkim rzeki Noteć i Wełna, na pozostałych odcinkach granice są umowne. Dzisiejsze Pałuki znajdują się w granicach administracyjnych sześciu powiatów: żnińskiego, nakielskiego, gnieźnieńskiego, wągrowieckiego, chodzieskiego i mogileńskiego.

Umowna stolica Pałuk – Żnin, jest oddalona od największych miast wojewódzkich kolejno: Bydgoszcz – 35 km, Toruń – 60 km i Poznań – 70 km. Nieco bliżej, bo ok. 30 km Żnin i jego okolice oddalone są od historycznej stolicy Polski – Gniezna.

Poznajcie Żnin i okolice – Pałuki czekają!

Niektórzy twierdzą, że Pałuki tworzą swój autonomiczny, niepowtarzalny świat. Mieszkańcy tego regionu zachowali do dzisiaj poczucie własnej odrębności kulturowej, dawne zwyczaje, gwarę, tradycyjne rzemiosło regionalne a nawet strój ludowy – strój pałucki. Wszystko to sprawia, że Żnin i jego okolice, zarówno te bliższe jak i dalsze, warte są odkrycia.

Póki co, Pałuki odkryte są dopiero bardzo pobieżnie, jeżeli chodzi o ich walory turystyczne. Żnin i jego okolice to obszar nietuzinkowy, zachwycający swoim malowniczym krajobrazem i miejscami, które potrafią zaskoczyć. Poznajcie kilka najciekawszych z nich.

Największe atrakcje – Pałuki TOP3!

Najciekawszym i najbogatszym turystyczne obszarem Pałuk jest właśnie Żnin i jego okolice. W promieniu kilkunastu kilometrów od nieoficjalnej stolicy regionu, znajdziecie kilkanaście (a może nawet kilkadziesiąt) atrakcji, spośród których również te trzy miejsca, które moim zdaniem są największymi turystycznymi skarbami Pałuk. Oto one!

Polskie Pompeje – Biskupin

Biskupin stał się na początku XX wieku, stolicą polskiej archeologii. To właśnie tutaj w latach 30. ubiegłego stulecia dokonano sensacyjnego odkrycia zatopionego „miasta” – osady z wczesnej epoki brązu, która pod wodami Jeziora Biskupińskiego skrywała się przez 2700 lat!

Obecnie w tym miejscu działa Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, będące najbardziej znanym rezerwatem archeologicznym w Polsce, który na pewno kojarzycie za sprawą najbardziej znanej rekonstrukcji prehistorycznej osady, której zdjęcia znajdują się na kartach wielu podręczników do historii. Oprócz niej, na terenie rezerwatu znajdują się również m. in. zrekonstruowana wioska piastowska i osada pierwszych rolników sprzed 6200 lat, pawilon muzealny pełen skarbów przeszłości, zwierzyniec, zabytkowa chata pałucka a nawet statek wycieczkowy!

Więcej o Muzeum Archeologicznym w Biskupinie przeczytacie w moim osobnym wpisie – Biskupin. Muzeum Archeologiczne w miejscu sensacyjnego odkrycia

Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji

Niepozorna dla wielu ziemia pałucka, skrywa jeszcze jedno absolutnie wyjątkowe muzeum – Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji. To jeden z największych w Europie skansenów kolei wąskotorowej, w którym prezentowane jest ok. 70 dużych eksponatów: lokomotyw, parowozów i wagonów o rożnym przeznaczeniu a dodatkowo ekspozycje uzupełniają elementy infrastruktury kolejowej. Warto podkreślić bardzo otwartą formę ekspozycji – można niemal wszystkiego dotknąć, wejść do parowozów i wagonów, co ucieszy każdego a szczególnie najmłodszych, dla których przygotowano również plac zabaw.

Więcej o tym wyjątkowym muzeum, przeczytacie w osobnym opisie tego miejsca na moim blogu – Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji

Żnińska Kolej Wąskotorowa

Od ponad 120 lat, po ziemi pałuckiej kursuje kolejka wąskotorowa. Wcześniej była codziennym środkiem transportu mieszkańców Pałuk, dzisiaj obsługuje tylko turystów i jest jedną z największych atrakcji regionu. Obecnie kursuje na trasie Żnin – Wenecja – Biskupin – Gąsawa (łącznie 12 km), łącząc ze sobą najciekawsze miejsca Żnina i jego okolic.

Obecnie najczęściej zabytkowe składy ciągną lokomotywy spalinowe, choć można natrafić również na zabytkowy parowóz Px38 o imieniu Leon. Przemierzając powolnie (ok. 20 km/h) malownicze Pałuki, pozwala podziwiać swoim pasażerom ich piękno i jednocześnie odwiedzić jego największe skarby. Pod względem ilości przewiezionych osób, plasuje się TOP5 polskich wąskotorówek, obok m. in. poznańskiej kolejki parkowej Maltanka czy Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej.

Żnin i okolice – pozostałe ciekawe miejsca

Jak już wspominałem Żnin i okolice to najbogatsze w atrakcje zakątki Pałuk. Trzy największe z nich już poznaliście, czas przybliżyć kilka kolejnych.

Żnin

Z racji, że Pałuki nigdy w historii nie stanowiły odrębnego administracyjnie obszaru, nie istniała potrzeba określania ich stolicy. Mimo, że swoje aspiracje do tego nieoficjalnego tytułu przejawiały także Kcynia i Szubin, ostatecznie to Żnin uznano nieformalnie stolicą regionu. Dzisiaj te kompaktowe, kameralne i spokojne miasteczko położone na przesmyku pomiędzy jeziorami Żnińskim Dużym i Żnińskim Małym, jest siedzibą powiatu, obejmującego znaczne tereny Pałuk.

Poznajcie jego najciekawsze zakątki, m. in. gotycką wieżę, kameralne centrum, tereny rekreacyjne nad jeziorem, Muzeum Sztuki Sakralnej w barokowej sufraganii a także spokojne uliczki i górujące nad miastem kościoły, np. XV-wieczny kościół św. Floriana czy poewangelicki kościół pw. NMP Królowej Polski, zbudowany na początku XX wieku.

Wieża ratuszowa

Bardziej szczegółowo przybliżę dwa spośród wszystkich najciekawszych miejsc Żnina. Na pierwszy ogień idzie dzisiejszy symbol miasta – ratuszowa wieża, stojąca na Placu Wolności. Wzniesiono ją w XV wieku jako siedzibę ówczesnych władz miejskich. Pierwotnie do gotyckiej wieży przylegał drewniany budynek administracyjny, który spłonął w 1656 r. podczas najazdu szwedzkiego i nigdy nie został odbudowany. Obok funkcji ratusza, świadczyła też o bogactwie mieszkańców miasta, będąc reprezentacyjnym budynkiem Żnina.

Choć potocznie wiele osób nazywa ją basztą, to nazewnictwo takie mija się z historycznymi faktami. Co prawda oprócz funkcji ratusza, była również więzieniem, remizą strażacką czy archiwum miejskim, ale nigdy nie pełniła funkcji obronnych. W XVIII wieku w wieży zamontowano mechanizm zegarowy a dodatkowo po dziś dzień, codziennie w południe z wieży rozbrzmiewa hejnał Żnina.

Obecnie w jej murach mieści się Muzeum Ziemi Pałuckiej, poświęcone historii miasta. Znajdują się w niej stałe wystawy, prezentujące m. in. zbiory archeologiczne a także zrekonstruowane wnętrza, m. in. zbrojownię, salę narad rajców miejskich oraz skarbiec. Żnińskie muzeum oprócz oddziału w wieży, ma swoją filię również w budynku dawnego magistratu.

Tereny nad Jeziorem Żnińskim

Będąc w Żninie nie trudno trafić nad wodę! Wszystko za sprawą położenia na przesmyku dwóch jezior, które nie tylko uformowały kształt miasta ale również otworzyły przed nim wachlarz możliwości. W Żninie świetnie to wykorzystano, tworząc nad brzegami jezior ogólnodostępne tereny rekreacyjne.

Ja odwiedziłem brzegi Jeziora Żnińskiego Małego, gdzie odwiedziłem miejscowe molo i plażę, Park Żniński, boczny tor Żnińskiej Kolei Wąskotorowej, pomnik Chopina i amfiteatr. Bez wątpienia w sezonie letnim okolice jeziora są tętniącym sercem miasta.

Ruiny zamku Diabła Weneckiego

Obok Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji znajdują się również ruiny średniowiecznej (XIV w.) rezydencji Mikołaja Nałęcza z Chomiąży, zwanego też Krwawym Diabłem Weneckim. Obecnie to trwała ruina z ciekawą historią, jednak dla uatrakcyjnienia tego miejsca stworzono tutaj wystawę rekonstrukcji średniowiecznych maszyn oblężniczych. W wybrane dni sezonu odbywają się tutaj również festyny i turnieje rycerskie.

Więcej o weneckim zamku, również o miejscowej legendzie, przeczytacie w osobnym opisie tego miejsca – Ruiny zamku Diabła Weneckiego w Wenecji

Park dinozaurów w Rogowie

W południowo-wschodniej części Pałuk, znajduje się miejscowość Rogowo a w niej Zaurolandia. To rodzinny park rozrywki na świeżym powietrzu, w którym największą atrakcją są rzeczywistych rozmiarów rzeźby dinozaurów, których jest ogółem ok. 80. Oprócz nich park jest ogromnym placem zabaw, na którym znajdziecie m. in. dmuchane zamki, wesołą kolejkę, karuzele, tory linowe, samochodziki elektryczne, quady, automaty do gry, labirynt czy wielką piaskownicę z ukrytym szkieletem dinozaura.

Poznajcie to miejsce lepiej z innego wpisu na moim blogu – ZAUROLANDIA w Rogowie. Prawdziwy raj dla dzieci!

Silverado City

Dziki Zachód na Pałukach? Proszę bardzo! Zaledwie 3 kilometry od centrum Żnina funkcjonuje park rozrywki, utrzymany w stylu Dzikiego Zachodu, który to jest wielka pasją i fascynacją Właścicieli tego miejsca. Cały kompleks zajmuje ok. 7 ha powierzchni, na terenie którego znajdzie m. in. farmę ranchera, amfiteatr, dom Doctor Queen, restaurację Saloon czy mini zoo. Oprócz nich w sezonie turystycznym organizowane są tutaj pokazy kaskaderskie i władania lassem a najmłodsi mogą skorzystać z okazji do poszukiwania złota w kopalni, wyrobienia listu gończego czy konnej przejażdżki. Sami odwiedzając Żnin i okolice jeszcze nie dotarliśmy do tego miejsca, ale kiedyś na pewno nadarzy się okazja aby to nadrobić!

Kościół pw. św. Mikołaja w Gąsawie

Gąsawa zapisała się na kartach historii głównie za sprawą zjazdu książąt piastowskich w 1227 r. Obecnie słynie jednak z przepięknej, drewnianej świątyni pw. św. Mikołaja, wzniesionej ok. 1625 r. przez kanoników z Trzemeszna. Świątynia jest konstrukcją szkieletowo-zrębową, zbudowaną z drewna modrzewiowego. Choć z zewnątrz wygląda dosyć typowo i niepozornie, w swoich zachwyca barokowymi malowidłami, zajmującymi ok. 700 m2 powierzchni. Pochodzą one z różnych okresów a obecną formę otrzymały w XVIII i XIX w.

Wnętrze dodatkowo zdobią barokowe ołtarze, z późnobarokowym ołtarzem głównym na czele. To w nim znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia w srebrnej trybowanej sukience z 1. poł. XVIII w., któremu świątynia zawdzięcza tytuł Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Niestety kościół jest zamykany i do wnętrza można się dostać tylko w okolicach mszy i nabożeństw (sam również pocałowałem klamkę).

Choć upamiętnić 700. rocznicę tego wydarzenia, w 1927 roku postawiono w domniemanym miejscu śmierci księcia okazały pomnik, dzieło Jakuba Juszczyka, cenionego krakowskiego rzeźbiarza. Niestety hitlerowcy zniszczyli rzeźbę podczas II wojny światowej i dopiero w 1973 roku udało się odtworzyć monument. Obecny pomnik jest wierna kopia pierwotnego pomnika a jego autorem jest bydgoski rzeźbiarz Rudolf Rogatty. W nawiązaniu do przydomka księcia, cały pomnik pomalowany jest na biało.

Zachodnie Pałuki – atrakcje i ciekawe miejsca

Choć to właśnie Żnin i okolice mogą pochwalić się największą koncentracją atrakcji turystycznych i zabytków, spośród wszystkich zakątków Pałuk, to wcale nie oznacza, że na pozostałym obszarze regionu wieje turystyczną nudą. Na Pałukach znajdziecie jeszcze kilka atrakcji, które znajdują się na najstarszej polskiej trasie turystycznej – Szlaku Piastowskim, są to: barokowy zespół pocysterski oraz Muzeum Regionalne w Wągrowcu, drewniany kościół pw. św. Mikołaja w Tarnowie Pałuckim oraz grodzisko w Łeknie, gdzie prezentowana jest część wykopalisk. Odwiedzając te miejsca, oprócz wymienionych chwile temu miejsc, warto wstąpić również do gotyckiej fary w Wągrowcu i gotyckiego kościoła w Łeknie. Skarby Pałuk znajdziecie również w Szubinie (ruiny gotyckiego zamku, kościół Św. Marcina), Sobiejuchach (neoklasycystyczny pałac z parkiem), Kcyni (barokowy kompleks pokarmelicki, renesansowy kościół), Gołańczy (gotycko-renesansowy zamek w ruinie, dwa kościoły: gotycki i renesansowy, średniowieczne mury, barokowe kamienice) a także Lubostroniu, gdzie znajduje się absolutna perła Pałuk – XVIII-wieczny, zespół pałacowo-parkowy, obecnie będący Instytucją Kultury i Pomnikiem Historii!

Odkryj Pałuki … na Krajnie!?

Położona po sąsiedzku Krajna, to co prawda już inny region historyczno-etnograficzny, ale znajduje się na niej jedno miejsce, które łączy je z Pałukami. To Muzeum Kultury Ludowej w Osieku n. Notecią, które ma formę skansenu przybliżającego historię, architekturę budownictwa wiejskiego, obyczaje ale również lokalną kulturę i tradycję Krajny, Puszczy Noteckiej i właśnie Pałuk!

Odwiedzając to miejsce, będziecie mogli zobaczyć m. in. przykład typowej chałupy pałuckiej, którą przeniesiono do skansenu z pałuckiego Przysieczyna (okolice Wągrowca, ok. 35 km od Żnina). Więcej o skansenie w malowniczym Osieku n. Notecią możecie przeczytać w innym moim wpisie – Skansen w Osieku. Chałupy pełne historii, uroku i atrakcji!

Pałuki – praktyczne informacje

Na koniec moich blogowych wpisów, standardowo garść praktycznych informacji i wskazówek, które pomogą Wam dotrzeć i zobaczyć to miejsce.

Komunikacja i dojazd

Pałuki to region do którego najwygodniej dojechać własnym samochodem. Najważniejszą trasą regionu jest droga ekspresowa S5, przebiegająca przez Żnin i jego okolice, łącząc Gniezno z Bydgoszczą. Oprócz niej znajdziecie tutaj już tylko drogi wojewódzkie, których duże skrzyżowanie jest np. w Wągrowcu. Przez Wągrowiec przebiega również jedyna czynna linia kolejowa w regionie, która kończy się w Gołańczy a swój początek ma w stolicy Wielkopolski – Poznaniu. Swoje kursy po niej realizują tylko pociągi Kolei Wielkopolskich. Dużo rozleglejszą siatkę połączeń oferują przewoźnicy autobusowi, głównie Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy, PKS w Bydgoszczy, PKS w Pile a nawet dalekobieżny FlixBus.

Do Pałuk możecie również dojechać rowerem. Kiedy już tutaj będziecie ze swoim jednośladem możecie wyruszyć na jedną z dwóch znakowanych tras rowerowych w regionie: Pałucki Szlak Rowerowy (76 km) i Pałuckie Krajobrazy (67 km). Obie przebiegają przez Żnin i jego okolice.

Ciekawe miejsca w okolicy Pałuk

Pałuki otoczone są bardzo ciekawymi regionami, szczególnie atrakcyjnymi pod względem turystycznym. Zacznijmy od Krajny, o której wspomniałem już wcześniej. Oprócz Osieku n. Notecią, warto odwiedzić tam przepiękny Złotów, muzealno-militarną perełkę w Pile – Pilskie Muzeum Wojskowe (ZŁOTY KIERUNEK 2022 i ZŁOTY KIERUNEK CZYTELNIKÓW 2022) a także Ujście, urzekające swoim pagórkowatym krajobrazem. Idąc z Krajny na wschód (a na północ od Pałuk) dotrzecie do majestatycznej Doliny Noteci a jeszcze dalej do niezwykle atrakcyjnej Bydgoszczy. W tym mieście koniecznie wstąpcie do Młynów Rothera, przespacerujcie się klimatyczną starówką oraz zróbcie pamiątkowe zdjęcie na tle bydgoskich spichrzów i balansującej rzeźby Przechodzący przez rzekę.

Równie ciekawie jest na południu, gdzie natraficie na historyczną część Wielkopolski, z Gnieznem na czele. W dawnej stolicy naszego kraju czeka na Was wyjątkowa trasa spacerowa po mieście – Trakt Królewski, który doprowadzi Was do największych atrakcji i najciekawszych miejsc w mieście, m. in. Wzgórza Lecha z gotycką katedrą, Muzeum Początków Państwa Polskiego czy Starego Miasta.